Οι ευεργετικές συνέπειες του γέλιου έχουν αποδειχθεί με πολλές και διαφορετικές έρευνες. Το τι ακριβώς προκαλεί το γέλιο, εντούτοις, παραμένει σε γενικές γραμμές αχαρτογράφητο. Δεν έχει βρεθεί επιστημονικός ορισμός του χιούμορ και όσοι έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν τι κάνει τα πράγματα αστεία συναντούν αξεπέραστες δυσκολίες.
Η πιο παλιά σχετική θεωρία προέρχεται από την Αρχαία Ελλάδα (τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη) και πρόκειται για τη θεωρία της ανωτερότητας. Γελάμε με τις κακοτυχίες και τα παθήματα των άλλων επειδή μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα με τον εαυτό μας. Πρόκειται για μια προσέγγιση μάλλον απλοϊκή που αφήνει εκτός κάδρου πολλές διαφορετικές βερσιόν του χιούμορ.
Ο Φρόιντ πήρε τη θεωρία της ανωτερότητας και την εξέλιξε σε θεωρία ανακούφισης. Για τον Αυστριακό γιατρό, το χιούμορ αποτελούσε μια βαλβίδα αποσυμπίεσης των κρυφών επιθυμιών μας. Μια καλή εξήγηση για τα σόκιν αστεία, όχι όμως για τις φάρσες.
Το κενό ήρθε να καλύψει η θεωρία του απροσδόκητου που προέκυψε τη δεκαετία του '70: Γελάμε όταν κάτι μας εκπλήσσει, διαφοροποιείται από τις προσδοκίες μας. Ωραία λόγια που καταρρίφθηκαν πειστικά με ένα επιστημονικό πείραμα του 1974. Φοιτητές, χωρισμένοι σε δυο γκρουπ παρακολούθησαν τις ίδιες κασέτες του Bill Cosby. Στο πρώτο γκρουπ, η κασέτα σταματούσε πριν ακουστεί η αστεία ατάκα (punch line) και οι φοιτητές καλούνταν να προβλέψουν το αστείο. Στο δεύτερο απλώς έπαιζε η κασέτα ολόκληρη και οι ερευνητές κατέγραφαν τα σημεία που οι φοιτητές γελούσαν περισσότερο. Όπως αποδείχθηκε, το μεγαλύτερο γέλιο το είχαν προκαλέσει τα προβλέψιμα αστεία. Τα αστεία δηλαδή που οι φοιτητές του πρώτου γκρουπ είχαν καταφέρει να βρουν πριν τα εκστομίσει ο Αμερικανός κωμικός.
Φρόιντ πήρε τη θεωρία της ανωτερότητας και την εξέλιξε σε θεωρία ανακούφισης. Για τον Αυστριακό γιατρό, το χιούμορ αποτελούσε μια βαλβίδα αποσυμπίεσης των κρυφών επιθυμιών μας.
Οι συγγραφείς Joel Warner και Peter McGrow δεν βρίσκουν καμία από τις παραπάνω θεωρίες επαρκή. Και για αυτό ταξίδεψαν σε ολόκληρο τον κόσμο αναζητώντας απαντήσεις. Το αποτέλεσμα ήταν το βιβλίο «Ο κώδικας του χιούμορ» που κυκλοφόρησε αρχές Απριλίου (του 2014). Από όλες τις εξηγήσεις που γράφτηκαν ποτέ, ο McGrow προτιμάει εκείνη που διάβασε το 1998 από έναν ερευνητή του πανεπιστημίου του Stanford, ονόματι Thomas Veatch. «Το χιούμορ αναδεικνύεται όταν κάτι μοιάζει άβολο ή λάθος, αλλά στην πραγματικότητα είναι καλοήθες. Αν ένας φίλος πέσει από τις σκάλες, το θέαμα προκαλεί το γέλιο μονάχα εφόσον ο φίλος δεν έχει χτυπήσει σοβαρά». Ο McGrow εξέλιξε τη συγκεκριμένη άποψη στη θεωρία της «καλοήθους παραβίασης», η οποία κατά τη γνώμη του εξηγεί τα περισσότερα από τα πράγματα που βρίσκουμε σήμερα αστεία. Ακόμα και το γαργάλημα, μια περίεργη σωματική δραστηριότητα που μοιάζει με επίθεση αλλά δεν περιέχει αληθινή απειλή. Παρότι πρόκειται για μια αρκετά καλή συνολική θεώρηση του θέματος, φυσικά όμως δεν μπορεί να το καλύψει εξ΄ ολοκλήρου. Ο ίδιος ο McGraw το παραδέχεται πρώτος απ΄ολους: «Ακόμα δεν έχω καταλάβει γιατί κάτι εξωφρενικά παράλογο μπορεί να αποδειχθεί και εξωφρενικά αστείο», λέει ο συγγραφέας και πρώην stand up κωμικός, ο οποίος πάντως εξακολουθεί να πιστεύει ότι υπάρχει ένα κοινό σημείο σε όλες τις θεωρίες, απόψεις και προσεγγίσεις του χιούμορ: «Το μυστικό της καλής κωμωδίας είναι ένα και είναι παγκόσμιο: To καλό timing». Σωστά. Και δεν είναι καν μυστικό...
0 σχόλια: