Σε μια εποχή που ο βομβαρδισμός με κακές ειδήσεις αποτελεί καθημερινή ρουτίνα, οι ειδικοί μάς βοηθούν να κοιτάξουμε κατάματα τον... εχθρό και να σχεδιάσουμε την επόμενη μέρα μας με θάρρος και χαμόγελo.
Φορά τη στολή του με το χαρακτηριστικό «S» και είναι έτοιμος να σώσει τον πλανήτη. Άλλωστε έχει και αυτές τις εξαιρετικές δυνάμεις που του χαρίζουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των κοινών θνητών: μπορεί να πετά, από τα μάτια του βγαίνουν ακτίνες θερμότητας, ενώ διαθέτει υπεράνθρωπα υψηλό δείκτη νοημοσύνης...
Ωστόσο κανείς δεν θα φανταζόταν ότι ο φόβος θα άγγιζε ποτέ τον Σούπερμαν, τον ξακουστό υπερήρωα. Κι όμως, αυτό ακριβώς το συναίσθημα τον κατακλύζει κάθε φορά που σκέφτεται τον κρυπτονίτη: ένα ραδιενεργό μέταλλο το οποίο κάνει τις δυνάμεις του να εξασθενούν όποτε ο ίδιος εκτίθεται σε αυτό.
Οι δικοί μας... κρυπτονίτες
Μπορεί εμείς να μην πρωταγωνιστούμε σε ταινία φαντασίας, όμως πολλές φορές έχουμε αισθανθεί λιγάκι σαν τον Σούπερμαν. Δυνατές όταν φτάνουμε στο στόχο μας και ανίσχυρες κάθε φορά που βρισκόμαστε αντιμέτωπες με τους δικούς μας κρυπτονίτες: τους φόβους μας, αυτούς που μας καθηλώνουν και σαμποτάρουν τα όνειρά μας.
Τα καλά νέα είναι πως οι επιστήμονες δεν σταματούν να τους βάζουν στο μικροσκόπιο και να μας αποκαλύπτουν τρόπους με τους οποίους μπορούμε -αν όχι να τους νικήσουμε- σίγουρα να τους προσπεράσουμε. Τα εργαλεία που μας παρέχουν είναι πολύ χρήσιμα. Ιδιαίτερα τώρα που η οικονομική και ανθρωπιστική κρίση μάς έχουν φορτώσει με ακόμη μεγαλύτερα άγχη και αδιέξοδα. Σήμερα που οι πληροφορίες και οι εικόνες που μεταδίδουν καθημερινά τα ΜΜΕ σχετικά με τις συνέπειές τους γεμίζουν την ψυχή και το μυαλό μας με θλίψη και φόβο, σύμφωνα με τα πορίσματα πρόσφατης έρευνας του Εργαστηρίου Ψυχολογικών Εφαρμογών & Επικοινωνιακού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Οι ειδικοί, λοιπόν, το λένε ξεκάθαρα: για να υπερνικήσουμε τους φόβους μας, θα πρέπει αρχικά να τους γνωρίσουμε καλά. Η ψυχολόγος Σούζαν Τζέφερς είναι ίσως ο καταλληλότερος άνθρωπος για να μας φέρει σε μια πρώτη γόνιμη επαφή μαζί τους. Και έπειτα να μας βοηθήσει να τους ξορκίσουμε. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζουν όσοι έχουν διαβάσει το κλασικό πια βιβλίο της Feel the Fear and Do it Anyway. Μπορεί να έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά πριν από 25 και πλέον χρόνια, ωστόσο θεωρείται διαχρονικά επίκαιρο. Δεν είναι τυχαίο πως έχει πουλήσει περισσότερα από 15 εκατ. αντίτυπα σε 100 χώρες, ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε νέα επετειακή έκδοση, η οποία μάλιστα μεταφράστηκε και στα ελληνικά (Κάν’ το κι ας Φοβάσαι, εκδ. Διόπτρα).
Το μυστικό της επιτυχίας του; Οι αφοπλιστικά απλές και αυτονόητες αλήθειες, τις οποίες ξεχνάμε όταν βρισκόμαστε σε σύγχυση, αλλά και το γεγονός ότι η συγγραφέας μάς βοηθά να βάλουμε τα πράγματα σε μια τάξη. Μια από τις βασικές αρχές, σύμφωνα πάντα με τη δρα Τζέφερς, είναι η εξής: «Στη ρίζα κάθε φόβου σας, όποιος και αν είναι αυτός, βρίσκεται πάντα ο ίδιος φόβος ότι δεν θα καταφέρετε να αντιμετωπίσετε τις καταστάσεις που θα φέρει η ζωή στο δρόμο σας».
Αυτό που θέλει να πει η συγγραφέας με απλά λόγια είναι πως κάθε φόβος μας ουσιαστικά φορά το προσωπείο του βασιλιά φόβου, αυτού που πυροδοτεί την εσωτερική φωνή που μας ουρλιάζει πάντα το ίδιο: «Δεν θα τα καταφέρω στην καινούρια δουλειά. Δεν μπορώ να διαχειριστώ το χωρισμό. Δεν θα κερδίσω τον άντρα που μου αρέσει». Το κλειδί συνεπώς είναι να κατατροπώσουμε αυτόν τον ένα και μοναδικό φόβο που γεννά κι όλους τους άλλους. Τώρα, λοιπόν, που το γνωρίζουμε, τα πράγματα φαντάζουν πιο εύκολα...
Αddicted to fear
Ή μήπως όχι; Η παραπάνω αλήθεια είναι πολύ βασική, όμως ακόμη βρισκόμαστε στην αρχή της αποστολής «πάταξη φόβου», λένε οι ειδικοί. Και αυτό γιατί ο μηχανισμός του είναι σύνθετος και προκαλεί μια σειρά σκέψεων, συμπεριφορών και συναισθημάτων. Το εξηγεί πολύ καλά ο Τζέιμαλ Γιόγκις στο βιβλίο του The Fear Project (To πρότζεκτ του φόβου, εκδ. Rodale Books): «Όταν βλέπουμε έναν καρχαρία, το ερέθισμα κατευθύνεται στον εγκέφαλο: από το θάλαμο, τον ενδιάμεσο σταθμό των οπτικών και ακουστικών οδών, στην αμυγδαλή. Αυτή με τη σειρά της δίνει σήμα στον οργανισμό να εκκρίνει χημικές ουσίες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη. Εκείνες επιταχύνουν τον καρδιακό παλμό, καταστέλλουν όλες τις λειτουργίες, ακόμη και την πέψη, επιτρέποντάς μας να χρησιμοποιήσουμε όλη τη διαθέσιμη ενέργειά μας προκειμένου να ξεφύγουμε από την απειλή».
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τους φόβους που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος και οι οποίοι δεν σχετίζονται απαραίτητα με την επιβίωση. Ενεργοποιούν, ωστόσο, τους ίδιους μηχανισμούς στον εγκέφαλο και δίνουν την αίσθηση ότι αυτό που συμβαίνει είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου. Και τότε ξεκινά ένας φαύλος κύκλος: κάθε φορά που φοβόμαστε κάτι, στο μυαλό μας πυροδοτούνται ανάλογες σκέψεις, οι οποίες μας προκαλούν άγχος που με τη σειρά του επιτείνει το φόβο μας. Και αυτό γίνεται ξανά και ξανά.
Σύμφωνα μάλιστα με τους νευροεπιστήμονες, ακριβώς επειδή ο φόβος ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές που σχετίζονται με την εξάρτηση, υπάρχει ο κίνδυνος να εθιστούμε. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι απολαμβάνουμε τους φόβους μας, αλλά ότι κολλάμε, μας γίνονται εμμονή και έτσι είναι ακόμη πιο δύσκολο να απεξαρτηθούμε από αυτούς.
Και τα πράγματα μοιάζουν εξωφρενικά οξύμωρα: «Ήξερα ότι ο φόβος μου είναι παράλογος, όμως αυτή η σκέψη δεν τον εμπόδιζε να μου βάζει τρικλοποδιές σε οτιδήποτε ήθελα να κάνω. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι αυτός μας κάνει να ξεχνάμε ό,τι ξέρουμε και καλύπτει τα πάντα με ένα πέπλο αμφιβολίας» σημειώνει ο Γιόγκις. Μπορούμε άραγε να σπάσουμε αυτόν το φαύλο κύκλο; Οι επιστήμονες είναι κατηγορηματικά... θετικοί. Πώς; Μαθαίνοντας αρχικά πού του αρέσει να φωλιάζει.
Κάν’ το όπως η Πολυάννα
Η δρ Τζέφερς υποστηρίζει ότι ο φόβος μάς χτυπά την πόρτα κάθε φορά που τείνουμε να φύγουμε από την comfort zone μας, από τη βολή μας δηλαδή. Καθετί καινούριο στο δρόμο μας, μια πρόκληση, μια ευκαιρία, πόσο μάλλον μια στραβοτιμονιά ή μια κακοτυχία συχνά μας κάνουν να χάνουμε τη γη κάτω από τα πόδια μας. Και έπειτα ξεκινούν οι ενοχές και οι αμφιβολίες, οι δύο κολλητές του φόβου.
Επίσης, σύμφωνα πάντα με τη συγγραφέα, ο φόβος και ο αρνητισμός είναι... μεταδοτικοί. Αν οι άνθρωποι τους οποίους συναναστρεφόμαστε είναι φοβισμένοι και πεσιμιστές, τότε αργά ή γρήγορα θα δούμε και εμείς το ποτήρι μισοάδειο. Έπειτα είναι και αυτός ο «πολυλογάς εαυτός», όπως χαρακτηρίζει η συγγραφέας την εσωτερική φωνή που έχει τραφεί με φόβο από τους γονείς, την κοινωνία, το περιβάλλον, ακόμη και από τα γονίδια, και η οποία μας τριβελίζει το μυαλό με σκέψεις πως δεν θα τα καταφέρουμε και καλύτερα να μην πάρουμε καμία ευθύνη. Και εμείς συχνά πέφτουμε στην παγίδα να ανοίξουμε διάλογο μαζί του και να πιστέψουμε πως έχει δίκιο.
Ωστόσο μπορούμε να βάλουμε τον πολυλογά στο mute, αλλά και να διευρύνουμε το πεδίο στο οποίο αισθανόμαστε άνετα εκπαιδεύοντας κατάλληλα τον ανώτερο εαυτό μας, αυτόν που είναι υπεύθυνος για να κάνει θετικές σκέψεις και που συχνά σιωπά ηττημένος. Φανταστείτε τον σαν την Πολυάννα, λέει η συγγραφέας, το κοριτσάκι από το κλασικό παραμύθι που έβλεπε πάντα τη ζωή και τις προκλήσεις της με αισιοδοξία.
Η δρ Τζέφερς προτείνει μερικά αξιόλογα τρικ και κινήσεις που θα μας βοηθήσουν:
-Βγάλτε από το λεξιλόγιό σας αρνητικά ή διλημματικά φορτισμένες φράσεις, όπως «δεν μπορώ», «θα έπρεπε», «κι αν», και υιοθετήστε πιο δυναμικές: «Το ξέρω πως μπορώ», «θα κάνω το καλύτερο» κ.ά. Με αυτό τον τρόπο θα προγραμματίσετε το νου σας να σκέφτεται πιο θετικά.
-Αναλάβετε τις ευθύνες σας. Συχνά ο φόβος μάς σπρώχνει είτε στην παθητικότητα είτε στην επιθετικότητα. Όμως «αν μπορείτε να σχεδιάσετε τη μιζέρια σας, τότε μπορείτε να κάνετε το ίδιο και με την ευτυχία σας» αναφέρει η δρ Τζέφερς και εξηγεί: «Ανάληψη ευθυνών σημαίνει να αποφασίζεις τι θέλεις από τη ζωή και να προχωράς προς την επίτευξη των στόχων σου».
-Σταματήστε να αναλύετε τις συνέπειες που θα έχει η απόφασή σας, να αναλώνεστε με τα «και αν», να επιχειρείτε να προβλέψετε το μέλλον κοιτάζοντας το άγνωστο και ύστερα, όταν πάρετε την όποια απόφαση, να εξακολουθείτε να αξιολογείτε ξανά και ξανά την κατάσταση και να εύχεστε να μην έχετε κάνει λάθος. Έτσι όχι μόνο χάνετε πολύτιμη ενέργεια, αλλά νιώθετε διαρκώς δυστυχισμένες, λέει η δρ Τζέφερς. Σύμφωνα με την ίδια, η κατάσταση έχει ως εξής: Μπροστά σας υπάρχουν δύο μονοπάτια, το Α και το Β, και τα δύο σωστά. Μένει, λοιπόν, να ακoλουθήσετε με αισιόδοξη διάθεση ένα δρόμο. Γνωρίζοντας ότι αυτός, όπως και ο άλλος, θα σας φέρει ευκαιρίες και καινούριες εμπειρίες. Το ζήτημα είναι να τις αξιοποιήσετε όσο καλύτερα μπορείτε.
-Για μια ολόκληρη ημέρα προσπαθήστε να μην κατακρίνετε κανέναν, να μην γκρινιάζετε και να κάνετε μόνο θετικές σκέψεις. Είναι πολύ πιο δύσκολο απ’ όσο φαντάζεστε, όταν όμως φέρετε σε πέρας την αποστολή σας, θα αισθάνεστε πολύ πιο δυνατές.
Εξπρές οδηγός επιβίωσης
Τα παραπάνω είναι η... διδακτέα ύλη που θα μας μάθει να ξεπερνάμε τους φόβους και να βαδίζουμε σταθερά, όσο δύσκολα και αν είναι τα πράγματα γύρω μας. Επειδή ωστόσο ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που συχνά μας καθηλώνει χωρίς να προλάβουμε να βγάλουμε «κιχ», η δρ Τζέφερς προτείνει όταν αισθανόμαστε να μας κυριεύει, να εφαρμόζουμε την παρακάτω δοκιμασμένη τεχνική:
-Καθίστε σε μια καρέκλα, με ίσια την πλάτη, τα πέλματα στο έδαφος και τα χέρια χαλαρά στους μηρούς. Κλείστε τα μάτια, πάρτε μια βαθιά εισπνοή και χαλαρώστε.
-Σκεφτείτε ένα στόχο που έχετε και τον οποίο ο φόβος δεν σας επιτρέπει να προσεγγίσετε.
-Οραματιστείτε τον εαυτό σας να πλησιάζει το στόχο σαν να μην υπήρχε φόβος, με μια αίσθηση δύναμης και εμπιστοσύνης. Τι θα κάνατε εάν δεν φοβόσασταν;
-Δείτε τον εαυτό σας απαλλαγμένο από το φόβο και έπειτα τους γύρω σας. Τώρα που ο φόβος δεν υπάρχει πια, ποια είναι η σχέση σας με αυτούς;
-Απολαύστε την αίσθηση δύναμης και παρατηρήστε την ικανότητά σας να αγαπάτε και να προσφέρετε. Και συνειδητοποιήστε ότι αυτό το συναίσθημα είναι μέσα σας.
-Δείτε τον εαυτό σας να πραγματοποιεί το στόχο του.
-Ανοίξτε τα μάτια μας. Τεντωθείτε και βιώστε το εκπληκτικό συναίσθημα της δύναμής σας. Είναι εδώ, στη διάθεσή σας.
Ίσως αναρωτηθείτε: «Αν κάνω όλα τα παραπάνω, θα γίνω ατρόμητη;». Όχι βέβαια και ούτε χρειάζεται. Άλλωστε ο φόβος έχει και θετικό πρόσωπο: μας κινητοποιεί, μας σπρώχνει να βγούμε από τη βολή μας και να διεκδικήσουμε αυτά που μας ανήκουν. Όλα τα παραπάνω μας επιτρέπουν να τον διαχειριστούμε σωστά. Μας βοηθούν, όμως, και να συνειδητοποιήσουμε πόση δύναμη κρύβουμε μέσα μας και πως κανείς και τίποτα -όσο και αν όλα φωνάζουν για το αντίθετο- δεν πρέπει να μας κάνουν να αισθανόμαστε ανίσχυρoι «εκπαιδεύοντάς μας να αισθανόμαστε ένοχοι», όπως είχε πει εύστοχα και η συγγραφέας του Δόγματος του Σοκ Ναόμι Κλάιν...
0 σχόλια: