Οι ανατροπές ανάγονται σε επιστήμη, οι ειδικοί διδάσκουν τους μηχανισμούς τους στα αμφιθέατρα κι εμείς πετάμε τις ατζέντες και παραδινόμαστε στο άγνωστο.
Αν ρωτήσεις δέκα ανθρώπους στο δρόμο τι προτιμούν: μια ζωή ήρεμη και αναμενόμενη, χωρίς διακυμάνσεις και αστάθμητους παράγοντες, το σενάριο της οποίας είναι πάνω κάτω γραμμένο από τους ίδιους, ή μια καθημερινότητα γεμάτη εκπλήξεις και ανατροπές, το πιθανότερο είναι οι οκτώ στους δέκα να απαντήσουν με το χέρι στην καρδιά (και στο μυαλό) το πρώτο. Δεν είναι ότι το 80% των ανθρώπων είμαστε βαρετοί, χωρίς κανένα ενδιαφέρον και ούτε ίχνος περιπετειώδους διάθεσης στο DNA μας. Είναι ότι ο τυχοδιωκτισμός και το ζην επικινδύνως είναι στοιχεία που καμία σύγχρονη κοινωνική δομή και συνθήκη δεν επικροτεί ως αναγκαία για την πορεία μας. Αντιθέτως μεγαλώνουμε με τα καθιερωμένα μότο «της καλής μόρφωσης», «της σίγουρης δουλειάς», «της σταθερής σχέσης», της «ευτυχισμένης οικογένειας».
Και καθώς όλες μας οι επιδιώξεις και οι προσπάθειες «πρέπει» να περιστρέφονται γύρω από τα παραπάνω, αλλά και να τα τροφοδοτούν, έχουμε αποκλείσει από την εξίσωση της καθημερινότητάς μας τα στοιχεία του απρόβλεπτου και του ρίσκου. Ή τουλάχιστον δεν πάμε γυρεύοντας και δεν τα κυνηγάμε. Λίγο η κρίση που μας έκοψε τα φτερά, λίγο τα... κρατήματα της φύσης μας, που τους περισσότερους από εμάς μας έχει δασκαλέψει να προχωράμε εκ του ασφαλούς, και έχουμε φτάσει να γίνουμε πιο control freaks από ποτέ. Έχοντας μάλιστα και άλλοθι: «Η οργάνωση και η μεθοδικότητα διδάσκονται στα πανεπιστήμια, το στοιχείο του απρόβλεπτου και της έκπληξης δεν είναι δα και καμία επιστήμη…».
Μια εγκεφαλική υπόθεση
Στο τελευταίο όμως πέφτουμε λίγο έξω. Στην Αμερική εδώ και μερικά χρόνια κάποιοι άνθρωποι έχουν αρχίσει να παίρνουν τη θεωρία της έκπληξης πολύ πιο σοβαρά απ’ όσο πιστεύουμε. Το LifeLabs στη Νέα Υόρκη είναι ένα κέντρο εκπαίδευσης το οποίο έχει στόχο να διδάξει σε άτομα και επιχειρήσεις γνωστικά εργαλεία που σχετίζονται με την έκπληξη και το απρόβλεπτο, στοιχεία που θα τα κάνουν πιο παραγωγικά, αποτελεσματικά και επιτυχημένα. Παράλληλα η Surprise Industries είναι η μοναδική επιχείρηση στον κόσμο που ειδικεύεται στον τομέα της έκπληξης, παρέχοντας απολαυστικές εμπειρίες που ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα και έχουν ως χαρακτηριστικό τους, πάντα, το απρόσμενο και το διαφορετικό.
Πίσω από τις παραπάνω δραστηριότητες κρύβονται δύο γυναίκες ψυχολόγοι, οι Τάνια Λούνα και Λιάν Ρένινγκερ, που με το επόμενο βήμα τους, το ολοκαίνουριο βιβλίο Surprise, Embrace the Unpredictable and Engineer the Unexpected (Έκπληξη, αγκάλιασε το απρόβλεπτο και σχεδίασε το απροσδόκητο, εκδ. Perigee) επιθυμούν να βάλουν τη ζωή όλο και περισσότερων ανθρώπων σε διαφορετική τροχιά. «Αποστολή μας είναι να διδάξουμε στους ενήλικες πώς θα παίξουν, θα μάθουν, πώς θα περιπλανηθούν έξω από τη ζώνη της ασφάλειας που έχουν φτιάξει για τους εαυτούς τους» αναφέρουν οι δύο «εκπληξιολόγοι», όπως αυτοαποκαλούνται. Ακούγεται περίεργο, αλλά ο εγκέφαλός μας ανταποκρίνεται σε κάθε έκπληξη, σε κάθε αναπάντεχο γεγονός με έναν εντελώς προβλέψιμο τρόπο, ο οποίος περιλαμβάνει τέσσερα στάδια. Το πρώτο είναι κάτι σαν «πάγωμα».
Ο χρόνος σταματάει, η προσοχή μας παύει να μοιράζεται ανάμεσα σε δέκα διαφορετικά πράγματα, όπως γίνεται συνήθως, και επικεντρώνεται σε ένα και μοναδικό, σε αυτό το αναπάντεχο που λαμβάνει χώρα τη δεδομένη στιγμή. «Πρόκειται για μια βαθιά, έντονη εμπειρία που συμβαίνει εδώ και τώρα» λένε οι ειδικοί. Στη συνέχεια ο εγκέφαλός μας ενεργοποιεί τον εσωτερικό του Σέρλοκ Χολμς προσπαθώντας να ανακαλύψει τι ακριβώς γίνεται. Μια παθιασμένη περιέργεια γεννιέται μέσα μας, ένα χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης που, σύμφωνα με πολλούς ψυχολόγους, είναι πιο σημαντικό και από την ίδια την ευτυχία. Για ποιο λόγο; Διότι η περιέργεια είναι ερεθιστική, απολαυστική, είναι το καύσιμο που οδηγεί στη μάθηση, στη δημιουργικότητα, στην καινοτομία. Σε περίπτωση που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε το γεγονός που έχουμε μπροστά μας περνάμε στο επόμενο και τρίτο στάδιο, την «αλλαγή πλεύσης».
Η αλλαγή σχεδίων, πλάνου και προοπτικής είναι η βάση της εξέλιξης, της μάθησης και της ανάπτυξης. Κάθε φορά που -λόγω ενός αστάθμητου παράγοντα- αναγκαζόμαστε να ακολουθήσουμε ένα διαφορετικό δρόμο, η αντίληψή μας για τον κόσμο διευρύνεται και η σκέψη μας γίνεται πιο ευέλικτη. Στο τέταρτο και τελευταίο στάδιο η έκπληξη αποτελεί το συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε εμάς και τους άλλους. Νιώθουμε την ανάγκη να μοιραστούμε την εμπειρία μας μαζί τους, κι αυτός, πέρα από την ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων, είναι ο ιδανικός τρόπος για να συσφίγξουμε τις κοινωνικές μας σχέσεις, να νιώσουμε συναισθηματικά υγιείς και πλήρεις. Ακόμα και αν το διαφορετικό που μας συμβαίνει, το αναπάντεχο, δεν είναι ένα ευχάριστο γεγονός, για παράδειγμα μια ερωτική γνωριμία από το πουθενά, αλλά ένα δυσάρεστο συμβάν, όπως μια απόλυση, ο εγκέφαλος συμπεριφέρεται πάντα με τον ίδιο τρόπο. Και μας δίνει την ευκαιρία να αναπτυχθούμε, να μάθουμε και να αλλάξουμε με τρόπο πολύ πιο εποικοδομητικό απ’ ό,τι σε άλλες περιπτώσεις της ζωής μας.
Γνωρίζοντας την άγνοια
Μια ζωή πιστή αντιγραφή της Μέρας της Μαρμότας, όπου τίποτα δεν αλλάζει και όλα εξελίσσονται σύμφωνα με ένα άτυπο manual, είναι αναμφίβολα βαρετή. Από την άλλη μια ζωή γεμάτη εκπλήξεις, στην οποία δεν ξέρεις ποτέ τι σε περιμένει, είναι μια καλή αφορμή για να νιώθεις διαρκώς άγχος και ανασφάλεια. Το κλειδί, λοιπόν, βρίσκεται κάπου ανάμεσα, στην ισορροπία. Και επειδή οι εκπλήξεις της ζωής δεν μοιάζουν πάντα με δώρα που ξεπετάγονται από ένα πολύχρωμο κουτί δεμένο με φούξια κορδέλα, αλλά πολύ συχνά είναι και δυσάρεστες, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι πρέπει να αναπτύξουμε γνωρίσματα όπως η ευελιξία και η προσαρμοστικότητά μας.
«Αν ποτέ ξεκινήσετε μαθήματα πατινάζ, θα συνειδητοποιήσετε ότι αυτά δεν θα επικεντρωθούν αρχικά στο πώς θα καταφέρετε να πατινάρετε, αλλά στο πώς θα μάθετε να πέφτετε. Η πτώση είναι αναπόφευκτη, θα σας πει ο δάσκαλός σας. Όσο πιο σύντομα μάθετε να πέφτετε και να σηκώνεστε, τόσο πιο εύκολα θα καταφέρετε να κάνετε φιγούρες στον πάγο» αναφέρουν χαρακτηριστικά, παρομοιάζοντας τις πτώσεις με τις αρνητικές εκπλήξεις που θα συναντήσουμε στο δρόμο μας.
Πώς όμως θα γίνουμε πιο προσαρμοστικοί; Πρώτα απ’ όλα δημιουργώντας ένα δίχτυ ασφαλείας, χτίζοντας δηλαδή δυνατές ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες θα μας προστατέψουν από τις αρνητικές εμπειρίες, πολλές φορές θα καταφέρουν να τις προβλέψουν, ακόμα και να τις αποκρούσουν, αλλά κυρίως θα μας βοηθήσουν να τις αφήσουμε πίσω και να προχωρήσουμε μπροστά. Όταν μια κακή εμπειρία σού χτυπά τον ώμο, ο μόνος τρόπος για να την ξορκίσεις είναι να γυρίσεις, να την πιάσεις από το χέρι και να οδηγηθείτε μαζί προς μια νέα κατεύθυνση.
Και ναι, κάθε μέρα και κάθε επιλογή μας είναι μια πορεία προς το άγνωστο. Νιώθουμε ανασφάλεια γιατί ελάχιστες φορές γνωρίζουμε αυτό που θα συμβεί, όπως και αβεβαιότητα μπροστά στο πλήθος των επιλογών που υπάρχουν μπροστά μας. Στον εγκέφαλό μας δεν αρέσει καμία από τις δύο καταστάσεις. Γι’ αυτό και είτε μας προτρέπει να αγνοήσουμε όλα τα παραπάνω, να κάνουμε ότι δεν υπάρχουν, είτε μας εφοδιάζει με τη… μανία να βρούμε σώνει και ντε ένα ψήγμα σιγουριάς μέσα στην όλη ανασφάλεια. Οι δύο ψυχολόγοι ωστόσο μας συμβουλεύουν να πάμε κόντρα στη φύση και τα ένστικτά μας και πολύ απλά να μάθουμε να χειριζόμαστε την άγνοιά μας.
Και αυτό θα συμβεί κάπως έτσι:
1. Πειραματιστείτε: Μια σημαντική απόφαση μπορεί να είναι κάτι πολύ επίπονο και σκληρό. Μην την παίρνετε στα σοβαρά. Υποθέστε ότι πρόκειται για ένα πείραμα. Επαναλάβετε πολλά και διαφορετικά πειράματα, μέχρι να έχετε το αποτέλεσμα που σας ικανοποιεί.
2. Φτιάξτε σενάρια: Επινοήστε πολλές και διαφορετικές ιστορίες που έχουν να κάνουν με το μέλλον και οργανώστε πλάνα για να επιτύχετε την καθεμία από αυτές.
3. Αγκαλιάστε το αβέβαιο: Συλλέξτε αλλόκοτες και περίεργες εμπειρίες, σαν να ήταν γραμματόσημα. Μην ξεχνάτε ότι στο περίεργο και στο… σουρεαλιστικό πολλές φορές κρύβονται η εξέλιξη και η ολοκλήρωση.
4. Κάντε διάλογο: Συγκεντρώστε απόψεις εκ διαμέτρου αντίθετες από τις δικές σας και βρείτε το σημείο στο οποίο αυτές μπορούν να συγκλίνουν.
Προκάλεσε την…
«Αν δεν βρεις την άνοιξη, τη φτιάχνεις» έγραφε ο Ελύτης και κάτι παρόμοιο μας προκαλούν να κάνουμε η Λούνα και η Ρένινγκερ με το απρόβλεπτο. Επειδή οι εκπλήξεις σε αυτή τη ζωή δεν έρχονται κατά παραγγελία, δεν είναι καθόλου άσχημη ιδέα να αρχίσουμε να τις προκαλούμε. «Προσχεδιάστε το απρόσμενο προσθέτοντας τον παράγοντα έκπληξη παντού: στα δώρα, στις διηγήσεις, στα κομπλιμέντα, στα γεγονότα, στις παρουσιάσεις, στα προϊόντα, στην τάξη, στις υπηρεσίες, στα γεύματα, στα ρούχα, στις συζητήσεις» αναφέρουν οι ίδιες στο βιβλίο τους. Ακούγεται κλισέ, αλλά η μικρότερη έκπληξη είναι αυτή που συνήθως έχει και τη μεγαλύτερη επιρροή. Η μεγαλύτερη ικανοποίηση ωστόσο έρχεται όταν προσπαθούμε κάθε φορά να ξεπεράσουμε την «μπάρα των προσδοκιών μας», όπως την αποκαλούν οι συγγραφείς. Αυτό είναι το όριο που χωρίζει την απόλαυση από την απογοήτευση.
Ας σκεφτούμε κάτι απλό: αγοράζουμε ένα ζευγάρι παπούτσια. Πληρώνουμε στο ταμείο και γυρίζουμε σπίτι. Είμαστε ικανοποιημένες, όλα πήγαν όπως τα περιμέναμε, βρισκόμαστε πάνω στην μπάρα των προσδοκιών μας. Αν όμως γυρίσουμε και διαπιστώσουμε ότι το ένα παπούτσι είναι φθαρμένο, θα απογοητευτούμε πολύ. Αν πάλι συνειδητοποιήσουμε την ώρα που είμαστε στο ταμείο ότι υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη έκπτωση από εκείνη που περιμέναμε, θα νιώσουμε υπέροχα. Πρέπει, λοιπόν, πάντα να επιδιώκουμε την έκπληξη που θα μας οδηγήσει πολύ πιο πάνω από το μέσο όρο, αυτή που όχι απλώς θα μας ικανοποιήσει αλλά θα μας συναρπάσει. Για να το καταφέρετε, ξεκινήστε από αύριο κιόλας. Η Τάνια Λούνα μάς δίνει 8 tips για να κάνουμε τη ζωή μας πολύ πιο ενδιαφέρουσα και αναπάντεχη:
1. Αφιερωθείτε στη διαδικασία της έκπληξης: Τι θα έκανε ένας «εκπληξιολόγος»; Βρείτε τρόπους για να ενισχύσετε τον παράγοντα έκπληξη στη ζωή σας, βγείτε από τη ρουτίνα, περιπλανηθείτε στην πόλη ή στο μυαλό σας.
2. Βρείτε το καλό που κρύβεται πίσω από το περίεργο: Mάθετε να αγαπάτε αυτό το άβολο συναίσθημα που συνοδεύει κάθε απρόσμενη απόφαση. Δοκιμάστε, λοιπόν, ένα χόμπι που σας φαίνεται βαρετό, πιάστε κουβέντα με έναν άγνωστο, περάστε το σαββατόβραδο εντελώς μόνοι.
3. Σταματήστε το γκουγκλάρισμα: Ωραίες είναι οι άμεσες πληροφορίες και απαντήσεις, αλλά ποιος ο λόγος να γνωρίζεις την ακριβή διακόσμηση στο δωμάτιο του ξενοδοχείου στη Ρώμη 15 μέρες πριν πατήσεις το πόδι σου εκεί; Αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη και κατόπιν αφήστε την έκπληξη να σας συνεπάρει.
4. Διευρύνετε τον κοινωνικό σας κύκλο: Το να κάνουμε παρέα μόνο με άτομα που μας ταιριάζουν είναι βολικό, αλλά την ίδια στιγμή βάζει φρένο στην προσωπική μας εξέλιξη. Ζητήστε από τους φίλους σας να σας γνωρίσουν έναν άνθρωπο εντελώς ξένο προς εσάς και τα ενδιαφέροντά σας.
5. Γίνετε συλλέκτης αισθήσεων: Πότε ήταν η τελευταία φορά που αληθινά μυρίσατε, γευτήκατε ή αγγίξατε κάτι; Βάλτε στόχο κάθε εβδομάδα να δοκιμάζετε μια καινούρια συγκίνηση με κάποια από τις πέντε αισθήσεις σας.
6. Χάστε το δρόμο σας: Αν ξέρετε πάντοτε πού πηγαίνετε, δεν θα φτάσετε ποτέ σε ένα καινούριο μέρος. Αφήστε τον εαυτό σας να περιπλανηθεί χωρίς χάρτη και δίχως πρόγραμμα σε ένα σημείο της πόλης το οποίο γνωρίζετε ελάχιστα ή καθόλου.
7. Παγκόσμια μέρα του «ναι»: Καθιερώστε μία μέρα, μία φορά την εβδομάδα να λέτε σε όλα «ναι». Σε ένα καινούριο μπαρ, σε έναν καινούριο συγγραφέα, σε ένα νέο είδος μουσικής.
8. Η λίστα του απρόσμενου: Αρχίστε να τη φτιάχνετε από τώρα. Κάθε φορά που κάποιος γνωστός σας θα αναφέρει κάτι καινούριο που έκανε ή θέλει να κάνει, εσείς σημειώστε το. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο χρήσιμο θα σας φανεί στο μέλλον.
0 σχόλια: