Εκτός από το τοπ 10 της επισκεψιμότητας στα μουσεία του πλανήτη και τα «βαριά χαρτιά» της παγκόσμιας τέχνης, τα νεότερα στοιχεία της διεθνούς επιθεώρησης «The Art Newspaper» δείχνουν ότι υπάρχει μία συνταγή για μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών, την οποία όμως δεν ακολουθούν τα πολιτιστικά ιδρύματα: διεύρυνση του νυχτερινού ωραρίου και αποφυγή των μεγάλων ονομάτων.
Την ώρα που το 2014 στο Μουσείο του Λούβρου έκοβαν εισιτήριο τόσοι επισκέπτες όσοι σχεδόν οι κάτοικοι της Ελλάδας, το Εθνικό Μουσείο των Ανακτόρων στην Ταϊπέι μετρούσε περίπου 13.000 επισκέπτες την ημέρα κι ο Σαλβαδόρ Νταλί με τον μύθο που έπλασε γύρω από την προσωπικότητά του εξακολουθούσε να είναι ο πρώτος στις προτιμήσεις όσων αγαπούν τον σουρεαλισμό, η Ελλάδα έλαμπε διά της απουσίας της από τις λίστες με τα πρώτα σε επισκεψιμότητα μουσεία κι εκθέσεις ανά τον κόσμο.
Μοναδική εξαίρεση το Μουσείο Ακρόπολης που έχει σταθερά μια θέση στα 100 ιδρύματα με τους περισσότερους επισκέπτες - βρίσκεται στην 41η θέση από την 57η που βρισκόταν το 2013, με 1.377.405 επισκέπτες - ενώ το επόμενο σε επισκεψιμότητα ελληνικό μουσείο, το Εθνικό Αρχαιολογικό, δεν κατάφερε ούτε φέτος να κερδίσει μία θέση στην παγκόσμια κατάταξη. Πώς, άλλωστε, όταν στην 100ή θέση των πρώτων σε επισκεψιμότητα μουσείων τέχνης - βάσει των στοιχείων που δίνει στη δημοσιότητα κάθε χρόνο η έγκυρη διεθνής επιθεώρηση «The Art Newspaper» - βρίσκεται η Τριενάλε του Μιλάνου με 615.732 επισκέπτες, ενώ το Εθνικό Αρχαιολογικό, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ώς τον περασμένο Νοέμβριο (οπότε και είναι δημοσιευμένα τα στοιχεία) είχε δεχθεί μόλις 437.395 επισκέπτες; Και μάλιστα σε μια χρονιά που θεωρήθηκε ότι σημειώθηκε ρεκόρ άφιξης τουριστών στη χώρα κι ενώ φιλοξενούσε ακόμη κατά το πρώτο εξάμηνο της χρονιάς (ώς τις 25 Ιουνίου) την πλέον δημοφιλή περιοδική έκθεση που έχει διοργανώσει τα τελευταία χρόνια με θέμα το ναυάγιο των Αντικυθήρων.
Υπάρχει κάποια συνταγή που βοηθά να κόβονται εισιτήρια και να γεμίζει το ταμείο; Υπάρχει, αλλά όπως αποδεικνύεται από την έρευνα δεν έχουν αντιληφθεί την ύπαρξή της ούτε τα μεγάλα ιδρύματα παγκοσμίως, που κινούνται με όρους μάρκετινγκ και χωρίς να αφουγκράζονται τις ανάγκες του κοινού, οι οποίες συνοψίζονται στα εξής: όχι στα καθιερωμένα ονόματα του παρελθόντος, όχι στις εκθέσεις ζωγραφικής, ναι στο ξενύχτι και στους μαραθωνίους λειτουργίας.
ΟΧΙ ΣΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΟΝΟΜΑΤΑ. Είναι ξεκάθαρο ότι το μήνυμα δεν έχει φτάσει στους υπευθύνους της εκθεσιακής πολιτικής των μουσείων. Τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά. Την εξαετία 2007-2013 φιλοξενήθηκαν σε 68 αμερικανικά μουσεία 580 ατομικές εκθέσεις καλλιτεχνών, εκ των οποίων η μερίδα του λέοντος - το 73% που αντιστοιχεί σε 429 εκθέσεις - ήταν ανδρών. Κυρίαρχοι, δε, αναδείχθηκαν ο πατριάρχης της ποπ αρτ Αντι Γουόρχολ, ο μινιμαλιστής Ελσγουορθ Κέλι και ο εξπρεσιονιστής της αφαίρεσης Τζάσπερ Τζονς με επτά εκθέσεις έκαστος. Και παρ' όλο που πολλοί εξ αυτών υποστηρίζονταν από μεγάλες γκαλερί - είναι ενδεικτικό ότι καλλιτέχνης, έχοντας πίσω του ονομαστή γκαλερί, είχε 7,3 φορές περισσότερες πιθανότητες να κάνει ατομική έκθεση σε σχέση με μια γυναίκα καλλιτέχνιδα από την ίδια γκαλερί -, δεν κατάφεραν να φέρουν τον αναμενόμενο κόσμο στα μουσεία.
Ολες αυτές οι εκθέσεις έμειναν εκτός της δεκάδας με τις πιο επισκέψιμες, ενώ αντιθέτως το κοινό φάνηκε να προτιμά εγκαταστάσεις όπως οι εσωτερικοί καταρράκτες του Ολαφούρ Ελιασόν, το σαλόνι με τις υπερμεγέθεις κινούμενες εικόνες της Πιπιλότι Ριστ ή την περφόρμανς της Μαρίνα Αμπράμοβιτς, κατά τη διάρκεια της οποίας κάθησε για 750 ώρες ακίνητη απέναντι στους επισκέπτες. Οι εκθέσεις αυτές βρέθηκαν από τη δεύτερη ώς την πέμπτη θέση. Κι αν τα μουσεία επιλέγουν τα μεγάλα ανδρικά ονόματα πιστεύοντας ότι έτσι απευθύνονται στο ευρύ κοινό και μπορούν ευκολότερα να προσελκύσουν χορηγούς, οι ιθύνοντες φαίνεται πως δεν έχουν λάβει υπόψη τους το εξής: ότι μόνο το 6% των επισκεπτών πηγαίνει για να δει επί τούτου το έργο ενός καλλιτέχνη, σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Κληροδοτήματος Τεχνών των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ το 88% υποστηρίζει πως κίνητρό του για να επισκεφθεί μια έκθεση είναι να κερδίσει σε γνώση.
Δεύτερος πόλος μεγάλου αριθμού επισκεπτών, πέραν της γνώσης, είναι το υπερβολικά διευρυμένο ωράριο. Πριν από πέντε χρόνια η ιδέα του να παραμείνει για πολλές συνεχόμενες ώρες ανοιχτό ένα μουσείο φαινόταν τόσο ριζοσπαστική ώστε έγινε έργο τέχνης, όπου το Μουσείο Γουίτνι έμεινε ανοιχτό επί 72 συνεχόμενες ώρες επιβραβεύοντας τους νυχτερινούς επισκέπτες με το να μην πληρώσουν το καθιερωμένο εισιτήριο, αλλά να αφήσουν ό,τι ήθελαν στην είσοδο.
ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟ ΩΡΑΡΙΟ. Εκτοτε ό,τι έμοιαζε προϊόν φαντασίας τείνει να γίνει καθεστώς. Το Μουσείο Ταμάγιο στην Πόλη του Μεξικού αναγκάστηκε να μείνει ανοιχτό τον Ιανουάριο επί 36 ώρες για να ικανοποιήσει τους φιλότεχνους που ήθελαν να δουν τη γεμάτη πολύχρωμες κουκκίδες περιοδεύουσα αναδρομική έκθεση της 86χρονης Γιαγιόι Κουσάμα, η οποία σε Νότια και Κεντρική Αμερική έκοψε περισσότερα από δύο εκατομμύρια εισιτήρια, αναδεικνύοντάς τη σε «καλλιτέχνιδα της χρονιάς» για το 2014. Το ίδιο έκανε και το Μουσείο Γουίτνι όταν έπεφτε η αυλαία τη έκθεσης του Τζεφ Κουνς, ενώ επί 24ώρου βάσεως έμειναν ανοιχτά η Τέιτ Μόντερν και το ΜοΜΑ για να ικανοποιήσουν όσους ήθελαν να δουν την έκθεση - φαινόμενο με τα έργα χαρτοκοπτικής και κολάζ του Ματίς, που έφτασε ώς και τους 500.000 επισκέπτες στη Νέα Υόρκη. Το κοινό φαίνεται να γοητεύεται από τη μεταμεσονύκτια εμπειρία, ενώ το μουσείο επιχειρεί να εκτονώσει την αυξημένη ζήτηση εισιτηρίων. Το άγχος, ωστόσο, που προκαλεί στους διοργανωτές το τόσο διευρυμένο ωράριο δεν φαίνεται πως θα επιτρέψει την καθιέρωσή του, αλλά μόνο την εφαρμογή του ως έκτακτο - κι άρα ακόμη πιο ελκυστικό - γεγονός.
Στροφή στα παραρτήματα
Επόμενη πρόκληση για τα μουσεία φαίνεται πως θα είναι τα παραρτήματά τους που αυξάνονται ολοένα και ο τρόπος μέσω του οποίου θα αποκτήσουν καλή επισκεψιμότητα. Ενδεικτικό είναι ότι το παράρτημα του Λούβρου στη Λενς (φωτογραφία) τη χρονιά των εγκαινίων του (2013) είχε 825.000 επισκέπτες και πέρυσι έπεσε στους 530.000, ενώ και στη Βρετανία τα παραρτήματα εκτός Λονδίνου δεν προσελκύουν μεγάλο κοινό. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το Γκούγκενχαϊμ, όπου το μουσείο του Μπιλμπάο συναγωνίζεται σε επισκέπτες - περίπου ένα εκατομμύριο - εκείνο της Νέας Υόρκης.
0 σχόλια: