Μη φοβάστε να τολμάτε και να κυνηγάτε αυτό που ονειρεύεστε. Οι δυσκολίες μάς φέρνουν πιο κοντά στο στόχο μας.
Ο κίνδυνος αυτός δεν είναι κάτι που μπορούν να καταλάβουν εύκολα οι παλαιότεροι. Αλλά είναι εκεί. Η στιγμή που θα πατήσει κάποιος το κουμπί «διαγραφή» και τα πάντα θα χρειαστεί να ξεκινήσουν από το μηδέν καραδοκεί. Μπορεί να συμβεί στον καθένα μας και σε οποιαδήποτε ηλικία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, στις οποίες όλα χάνονται, πρέπει να αρπαχτείς από το παράδειγμα κάποιου.
Όπως εκείνο της Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ, που είναι γνωστή στους περισσότερους από εμάς ως συγγραφέας του βιβλίου στο οποίο βασίστηκε η ταινία Eat, Pray, Love με πρωταγωνίστρια την Τζούλια Ρόμπερτς. Πριν όμως γνωρίσει αυτή την ανέλπιστη επιτυχία, η ίδια εισέπραττε κάθε μέρα, για έξι χρόνια, απορριπτικές επιστολές για τα έργα της από εκδοτικούς οίκους με αποτέλεσμα να είναι αναγκασμένη να δουλεύει ως σερβιτόρα για να ζήσει. Σε ομιλία της στο TED talks σχετικά με την υπερνίκηση του φόβου της αποτυχίας, είχε πει, μεταξύ άλλων, ότι η σκέψη που της έδινε κουράγιο ήταν: «Όχι, δεν τα παρατάω. Θα πάω σπίτι».
Η Γκίλμπερτ θεωρεί πως ο καθένας πρέπει να βρει το «σπίτι» του, αυτό δηλαδή που αγαπάει περισσότερο κι από τον εαυτό του. Για εκείνη «σπίτι» ήταν το γράψιμο, η σανίδα σωτηρίας της στην αποτυχία, όπως και η πυξίδα αναπροσανατολισμού της στην επιτυχία. Ανεξάρτητα από την έκβαση κάθε συγγραφικής προσπάθειας, εκείνη συνέχιζε να γράφει. Λες και ήξερε ότι αυτό που είναι πιο σημαντικό από την επιτυχία είναι η επιμονή και η κυριαρχία στον ίδιο μας τον εαυτό (το να ξέρεις κάτι δεν σημαίνει τίποτα αν δεν το κάνεις ξανά και ξανά, λέει η Αμερικανίδα επιμελήτρια εικαστικών εκθέσεων και συγγραφέας Σάρα Λιούις). Όταν συνδυάσεις την επιτυχία με την κυριαρχία που αναφέραμε πριν, τότε μπορείς να πεις ότι έχεις πραγματοποιήσει ένα κατόρθωμα.
Επιστροφή στα βασικά
Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο, χρειάζεται να ωριμάσεις μέσα από τις αποτυχίες. Αυτή ήταν μια ιδέα που αποκαλύφθηκε από τον Φρόιντ και εν συνεχεία από το Γάλλο ψυχαναλυτή Λακάν και επαληθεύτηκε στην πορεία της ιατρικής. Όταν κάτι «δεν δουλεύει», τότε καταλαβαίνουμε έστω και λίγο τη λειτουργία του. Αυτή είναι και η έννοια του συμπτώματος στην ιατρική επιστήμη: μια δυσλειτουργία που λέει πολλά σχετικά με τη λειτουργία μας.
Η κρίση γενικότερα είναι η στιγμή κατά την οποία φαίνεται η πραγματικότητα. Τότε που προσπαθούμε να δούμε τι συμβαίνει. Αυτή είναι η αρετή της αποτυχίας: να μας δώσει το χρόνο μιας παύσης για επανεξέταση και επιστροφή στον εαυτό μας. Σύμφωνα με τη σύγχρονη ψυχιατρική, κάθε αποτυχία μάς κάνει να οπισθοχωρούμε σε πιο πρώιμα στάδια της ανάπτυξης, όπως συμβαίνει κατά την παιδική ηλικία, που χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη απάθεια. Σ΄ αυτή την περίπτωση υπάρχουν δύο δημοφιλείς εκδοχές: είτε να μείνει το άτομο σε αυτή την κατάσταση και να κατηγορεί τον εαυτό του, κάτι που είναι γνωστό και ως «αυτομομφή», είτε να αρχίσει να ρίχνει το φταίξιμο στους άλλους, πράγμα που ονομάζεται «ετερομομφή» και είναι εξίσου επικίνδυνο. Ένα ώριμο άτομο όμως μπορεί να ξεφύγει από αυτό το γνωσιακό στερεότυπο, δηλαδή να θεωρεί υπεύθυνο τον εαυτό του ή τους άλλους, να κάνει το πάθημα μάθημα και να προχωρήσει προς την επιτυχία.
Σύμφωνα με το Γάλλο φιλόσοφο Αλέν Μπαντιού, στα μαθηματικά πολλές φορές οι υποθέσεις μπορεί να αποτύχουν όσον αφορά την επίλυση ενός προβλήματος, αλλά «...η γονιμότητα αυτών των αποτυχιών, της διερεύνησής τους, των συνεπειών τους ζωογόνησαν τη μαθηματική ζωή. Με αυτή την έννοια, η αποτυχία υπό τον όρο ότι δεν θα προκαλέσει την εγκατάλειψη της υπόθεσης, δεν είναι παρά η ιστορία της δικαίωσης αυτής της τελευταίας».
Σταθερή και αναπτυσσόμενη νοοτροπία
Στη μοντέρνα ψυχολογία υποστηρίζεται πως ο τρόπος με τον οποίο αξιολογούμε τις ικανότητες και τις δυνατότητές μας δίνει την ανάλογη ώθηση στη συμπεριφορά μας και προσδιορίζει το βαθμό της επιτυχίας. H Κάρολ Ντουέκ, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, εξερευνώντας στο βιβλίο της Mindset: The New Psychology of Success (Mindset: η νέα ψυχολογία της επιτυχίας μας, εκδ. Ballantine Books) τη δύναμη των πεποιθήσεών μας, συνειδητών και ασυνείδητων, διαπίστωσε ότι στον ανθρώπινο εγκέφαλο αναπτύσσονται δύο ξεχωριστοί τρόποι σκέψης, που φιλτράρουν διαφορετικά μια αποτυχία και οδηγούν στην επιτυχία ή όχι. Από τη μία, λοιπόν, υπάρχουν άτομα με «σταθερή νοοτροπία» (fixed mindset).
Αυτά θεωρούν ότι ο χαρακτήρας, η ευφυΐα και η δημιουργική ικανότητα είναι στατικά, δεδομένα που δεν μπορούμε να αλλάξουμε και ότι η επιτυχία είναι η επιβεβαίωση της εξυπνάδας, ένα είδος αξιολόγησης αυτών των δεδομένων σύμφωνα με ένα σταθερό κριτήριο. Γι’ αυτά τα άτομα αποτυχία σημαίνει ότι δεν ήταν αρκετά έξυπνα ή ταλαντούχα. Και έτσι την αποφεύγουν με κάθε τίμημα.
Από την άλλη οι άνθρωποι που διαθέτουν «αναπτυσσόμενη νοοτροπία» (growth mindset) βλέπουν τα πάντα ως προκλήσεις. Για εκείνους η αποτυχία δεν είναι δείγμα έλλειψης εξυπνάδας, αλλά ένας βατήρας προς την προσωπική ανάπτυξη και τη διεύρυνση των υπαρχουσών ικανοτήτων. Για να γίνουν, βέβαια, όλα αυτά απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια. Για να το θέσουμε πιο σχηματικά, τα άτομα «σταθερής νοοτροπίας» βλέπουν τις προκλήσεις και τις κριτικές σαν κάτι που πρέπει να αποφεύγουν, τα παρατάνε εύκολα μπροστά στα εμπόδια, οι προσπάθειές τους είναι καταδικασμένες να μένουν άκαρπες, ενώ αισθάνονται ότι απειλούνται από την επιτυχία των άλλων. Συμπερασματικά, αγκυροβολούν από νωρίς σε μία θέση και δεν μετακινούνται ποτέ από εκεί, ενώ κατορθώνουν λιγότερα απ΄ όσα μπορούν με βάση τις δυνατότητές τους.
Αντίθετα για τους ανθρώπους «αναπτυσσόμενης νοοτροπίας» η ευφυΐα εξελίσσεται μέσα από την προσπάθεια και τη συνεχή επιθυμία για μάθηση. Τα εμπόδια γι’ αυτούς αποτελούν μια αφορμή για να μοχθήσουν περισσότερο προκειμένου να τα ξεπεράσουν. Η προσπάθεια οδηγεί στην κυριαρχία, πρώτα στον ίδιο τους τον εαυτό. Η κριτική είναι μια ευκαιρία για να μάθουν, ενώ η επιτυχία των άλλων τους εμπνέει και τους δίνει κι άλλα μαθήματα. Το αποτέλεσμα είναι να αξιοποιούν τις δυνατότητές τους στο μέγιστο βαθμό. Πρόκειται σίγουρα για άτομα που βλέπουν την ελευθερία της βούλησης ως δώρο.
Tα πραγματικά success stories
Η Σάρα Λιούις, συγγραφέας του νέου βιβλίου The Rise: Creativity, the Gift of Failure and the Search for Mastery (Δημιουργικότητα, το δώρο της αποτυχίας και η αναζήτηση της αυθεντίας, εκδ. Simon and Schuster), αναφέρει πως «οι ανακαλύψεις, οι καινοτομίες, τα κατορθώματα, συχνά, αν όχι πάντα, έρχονται από το χώρο του απίθανου». Όταν βρίσκεσαι σε αυτόν το «χώρο», δεν υπάρχει κάποιος που θα σου δείξει το δρόμο. Κανένας άλλος εκτός από σένα δεν γνωρίζει αυτό το μονοπάτι.
Ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς, ο Τένεσι Ουίλιαμς, ένιωθε πως αυτό που του έδινε περισσότερη ενέργεια από οτιδήποτε άλλο ήταν η «προφανής αποτυχία». Όπως έλεγε χαρακτηριστικά, «είναι η δύναμη που με στέλνει πίσω στη γραφομηχανή πολύ πριν βγουν οι κριτικές. Με κάνει να νιώθω μεγαλύτερη υποχρέωση να επιστρέψω στη δουλειά απ’ ό,τι θα συνέβαινε με μια επιτυχία». Ο Τόμας Έντισον έλεγε στο δύσπιστο βοηθό του μετά από αμέτρητες αποτυχημένες απόπειρες να δημιουργήσουν το λαμπτήρα πυρακτώσεως: «Δεν απέτυχα, απλώς βρήκα 10.000 τρόπους που δεν πέτυχαν». Ενώ η Γερτρούδη Στάιν, προτού γίνει διάσημη, είχε λάβει μια επιστολή από έναν εκδοτικό οίκο με το εξής σχόλιο για κάποιο βιβλίο της: «Μόνο μία ματιά είναι αρκετή. Με το ζόρι θα πουλούσε ένα αντίτυπο. Μόλις ένα. Σας ευχαριστούμε πολύ».
Η γνωστή κινηματογραφική εταιρεία RKO είχε αναφέρει σχετικά με ένα δοκιμαστικό του άσημου ακόμη Φρεντ Αστέρ: «Δεν μπορεί να τραγουδήσει, ούτε να υποδυθεί ένα ρόλο. Χάνει τα μαλλιά του. Το μόνο που κάνει είναι να χορεύει». Παρόμοιες ήταν οι ιστορίες της συγγραφέα Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, αλλά και της διάσημης Όπρα Γουίνφρι. H τελευταία, σε ομιλία της στην «Τάξη του 2013» στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, είχε κάνει λόγο για την πιο μεγάλη αποτυχία της, έπειτα από 21 χρόνια επιτυχημένης καριέρας στην τηλεόραση.
Το OWN (Oprah Winfrey Network/Δίκτυο της Όπρα Γουίνφρι) αρχικά δεν πήγε καλά και δέχτηκε αρνητικές κριτικές (με αποκορύφωμα το εξώφυλλο της USA Today με τίτλο Oprah: Not Quite Standing on her OWN). Παρ’ όλα αυτά η εμβληματική μορφή των αμερικανικών ΜΜΕ δεν πτοήθηκε, αλλά έπεισε τον εαυτό της ότι τα προβλήματα δεν κρατάνε για πάντα. Έτσι κατάφερε να γυρίσει την κατάσταση υπέρ της και να βάλει το δίκτυό της στις ράγες της επιτυχίας. Ο Στιβ Τζομπς έστησε την Apple στο γκαράζ του σπιτιού των γονιών του. Δέκα χρόνια αργότερα απολύθηκε από το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας. Παρ΄ όλα αυτά αντέδρασε δημιουργικά στην τραυματική εμπειρία ιδρύοντας την εταιρεία πληροφορικής NeXT, που 10 χρόνια αργότερα θα έφτιαχνε το σύστημα Mac OS X, και ανέπτυξε την Pixar (στο Toy Story αναφέρεται ως executive producer). Με λίγα λόγια συνέχισε να δουλεύει. Πήρε ρίσκα. Και επέστρεψε στην Apple μετά από 12 χρόνια για να την οδηγήσει στην κορυφή. Σε αυτόν, άλλωστε, ανήκει και η εξής φράση: «Πρέπει να θέλεις να αποτύχεις... Αν φοβάσαι την αποτυχία δεν πρόκειται ποτέ να φτάσεις ψηλά».
What Ι have learned
Το κοινό σημείο σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι, πρώτον, ότι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι δεν φοβήθηκαν να δοκιμάσουν τα όριά τους. Για να γίνει βέβαια, αυτό, έπρεπε προηγουμένως να τα γνωρίζουν και -το σημαντικότερο- να παραδίδονται σε αυτή την περιπέτεια με όποιες συνέπειες. Πάνω σ΄ αυτή την έννοια της «παράδοσης», της αποδοχής δηλαδή ακόμα και της ήττας, στηρίζεται η έννοια της γόνιμης αποτυχίας που αναλύει στο βιβλίο της η Σάρα Λιούις.
Δεύτερον, όλα αυτά τα πετυχημένα πρόσωπα χρησιμοποίησαν την αποτυχία ως βατήρα για να κάνουν ένα άλμα προς την επιτυχία. Τρίτον, κατάφεραν αυτό για το οποίο μιλούσε ο Αφροαμερικανός μεταρρυθμιστής, πολιτικός και συγγραφέας Φρέντερικ Ντάγκλας: είχαν τη δυνατότητα να φτιάχνουν εικόνες. Αυτά τα οράματα που εμπνέουν, χαράζουν τελικά το δρόμο προς την επιτυχία.
0 σχόλια: