Καριοφυλλιά Καραμπέτη: «Έπρεπε να είχαμε αντιταχθεί σε όλο αυτό το πάρτι της μίζας»

Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και η Φιλαρέτη Κομνηνού ερμηνεύουν την ίδια ηρωίδα, σε διπλή διανομή, στο πολιτικό έργο του Σέρχιο Μπλάνκο «Κίεβο» που ανεβαίνει στις 6 Οκτωβρίου από την ομάδα Νάμα, στο θέατρο Επί Κολωνώ.

Με αναφορές στον «Βυσσινόκηπο» του Τσέχωφ, το θεατρικό έργο του ουρουγουανού συγγραφέα αποκαλύπτει το αποτρόπαιο πρόσωπο της συνενοχής. Οι ήρωες στο «Κίεβο» βρίσκονται αιχμάλωτοι μιας μυστηριώδους απειλής που αποκτά συμβολικές διαστάσεις και μπορεί να στοιχειώσει τα όνειρα όλων μας.

Ποιος είναι ο βασικός προβληματισμός που διατρέχει το θεατρικό έργο του Μπλάνκο;

Το Κίεβο του Σέρχιο Μπλάνκο γράφτηκε το 2003 ακριβώς έναν αιώνα μετά τη συγγραφή του «Βυσσινόκηπου». Μέσα από αυτό το κείμενο ο Μπλάνκο διερευνά τους μηχανισμούς στους οποίους στηρίζεται το καπιταλιστικό όνειρο του Λοπάχιν -που θέλησε να τεμαχίσει τον υπέροχο Βυσσινόκηπο και να τον πουλήσει για κερδοσκοπικούς λόγους. Ο συγγραφέας εξετάζει πώς μέσα σε έναν αιώνα διατηρήθηκαν αυτές οι δομές του καταπιταλισμού και πώς φτάσαμε στο σημείο να δημιουργηθούν σφαγεία, κέντρα βασανιστηρίων και να αναπτυχθούν όλοι αυτοί οι σκοτεινοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να επιβιώσει ένα τέτοιο απάνθρωπο σύστημα.

Πώς συνδέεται το «Κίεβο» με τους ήρωες του Τσέχωφ στον «Βυσσινόκηπο»;

Ο Μπλάνκο χρησιμοποιεί με διάφορους τρόπους το κείμενο του Τσέχωφ. Η Έιρεν Μπατμβάιλερ, η ηρωίδα την οποία υποδυόμαστε εγώ και η Φιλαρέτη Κομνηνού σε διπλή διανομή, θυμίζει κατά κάποιο τρόπο την Λιουμπόβα Αντρέγεβνα, την πρωταγωνίστρια του Βυσσινόκηπου. Επιστρέφει στο σπίτι της και έχει χάσει κι εκείνη τον μικρό της γιο που έχει πνιγεί στην πισίνα του σπιτιού- ενώ αντίστοιχα της Λιουμπόβ είχε πνιγεί στο ποτάμι. Υπάρχει ο αδελφός της ηρωίδας και ορισμένες φράσεις που για τους γνώστες του έργου είναι σχετικά αναγνωρίσιμες. Είναι παρών και ο δάσκαλος του μικρού παιδιού που πνίγηκε. Αλλά από εκεί και πέρα το έργο επικεντρώνεται σε ένα πολιτικό πλαίσιο, δεδομένου, ότι ο Σέρχιο Μπλάνκο είναι λατινοαμερικάνικης καταγωγής. Είναι ουρουγουανός και βεβαίως τον απασχολούν οι λατινοαμερικάνικες δικτατορίες και με ποιο τρόπο αυτές υποκινήθηκαν από σκοτεινά καπιταλιστικά κέντρα . Το βασικό του μοτίβο είναι το θέμα της σιωπής. Μια κοινωνία, η οποία σιωπά και συγκαλύπτει την ιστορική μνήμη και το εγκληματικό παρελθόν ουσιαστικά δεν μπορεί αποκαλείται πολιτισμένη κοινωνία.

Το έργο του Μπλάνκο μπορεί να αντανακλά ως ένα βαθμό και τη δική μας κοινωνία;

Εκατό τοις εκατό, εφόσον ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο, είναι η ενοχή μιας ολόκληρης κοινωνίας και η ανοχή πάνω στις συμπεριφορές υπευθύνων οι οποίοι απολαμβάνουν μιας απίστευτης ατιμωρησίας.

Με τη Φιλαρέτη Κομνηνού εμφανίζεστε σε διπλή διανομή, ερμηνεύοντας τον ίδιο ρόλο της Έιρεν. Ποιες πτυχές του ρόλου αναδεικνύονται μέσα από αυτή τη διπλή προσέγγιση;

Δεν το γνωρίζω γιατί δεν έχω δει ακόμη την ερμηνεία της Φιλαρέτης. Αυτό ήταν ζητούμενο από τη σκηνοθέτιδά μας, την Ελένη Σκότη, επειδή δεν ήθελε να επηρεαστεί η μια ηθοποιός από την άλλη. Εξάλλου το σύστημά της βασίζεται πάνω στην ιδιοσυγκρασία την υποκριτική αλλά και την προσωπικότητα του κάθε ηθοποιού. Δεν είναι δηλαδή ο σκηνοθέτης ο οποίος έχει μια συγκεκριμένη άποψη για το ρόλο και τον χαρακτήρα και αυτόν τον «φοράει» στον ερμηνευτή αλλά συνεργάζεται μαζί του και προσπαθεί να αντλήσει εκείνα τα στοιχεία που φωτίζουν τον χαρακτήρα με όσο το δυνατόν πιο αληθινό και βαθύ τρόπο. Η διπλή διανομή είναι για την ομάδα ΝΑΜΑ, για εμένα και τη Φιλαρέτη ένα πολύ ωραίο καλλιτεχνικό πείραμα. Το να δούμε με ποιο τρόπο η άλλη συνάδελφος προσεγγίζει το ρόλο τον οποίο παίζουμε είναι κάτι που στα τόσα χρόνια που δουλεύω, δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να το βιώσω με τον ίδιο σκηνοθέτη. Από την άλλη πλευρά και για τη σκηνοθετική οπτική είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί βλέπει να δημιουργούνται δύο διαφορετικές παραστάσεις. Το ίδιο ισχύει και για τους υπόλοιπους ηθοποιούς, οι οποίοι θα πρέπει να είναι κι αυτοί σε ετοιμότητα, ώστε να διαμορφώνουν τις αντιδράσεις τους ανάλογα με τον ποιον έχουν να κάνουν κάθε φορά. Αυτό θα γίνεται μέρα παρά μέρα και μερικές φορές και την ίδια μέρα σε απογευματινή-βραδινή παράσταση. Και πιστεύω ότι θα έχει ενδιαφέρον και για ένα κομμάτι του πιο φιλότεχνου και «ενημερωμένου» κοινού που θα έχει τη δυνατότητα να δει με μειωμένο εισιτήριο και την δεύτερη παράσταση, αν επιθυμεί να δει τα αποτελέσματα αυτού του πειράματος.

Ποια είναι η προσωπική σας ματιά πάνω στον ρόλο;

Η Έιρεν είναι νευρωτική, με πολύ βεβαρυμένο παρελθόν ύστερα από την απώλεια του μικρού της παιδιού και έχει νοσηλευτεί σε νευρολογική κλινική. Τα δύο παιδιά που της έχουν απομείνει είναι ένας γιος και μια κόρη. Ο μεν γιος είναι ανάπηρος ενώ η κόρη αντιμετωπίζει κι αυτή προβλήματα με ναρκωτικά. Προσπαθώ λοιπόν να δω πώς μια τέτοια γυναίκα η οποία εξωτερικά φαίνεται πολύ αδύναμη και ευάλωτη, μπορεί να κρύβει μέσα της κάποιους μηχανισμούς- που προκειμένου να διασφαλίσουν την επιβίωσή της- της επιτρέπουν να γίνεται τρομερά σκληρή.

Το «Κίεβο» του Σέρχιο Μπλάνκο, όπως και η προηγούμενη παράστασή σας, το «La Chunga» του Μάριο Βάργκας Λιόσα, έχουν λατινοαμερικάνικη καταγωγή. Θα δούμε να επανέρχεται επί σκηνής ο μαγικός ρεαλισμός, όπως στην περίπτωση του Μ.Β. Λιόσα;

Όχι, σε καμία περίπτωση. Πρόκειται για δύο τελείως διαφορετικά κείμενα. Το «Κίεβο» για παράδειγμα, έχει αρκετούς συμβολισμούς. Η παράσταση καταφεύγει συχνά στην αφαίρεση παρόλο που η ομάδα ΝΑΜΑ συχνά επικεντρώνεται σε έναν ψυχολογικό ρεαλισμό. Αυτή τη φορά θα δούμε και χρήση βίντεο και σε ορισμένες σκηνές υπάρχει κάποια αποστασιοποίηση γιατί είναι το ίδιο το έργο που επιβάλει τέτοιου είδους αντιμετώπιση.

Η παράσταση θα μπορούσε να ιδωθεί και ως ένα είδος προειδοποίησης που απευθύνει ο καλλιτεχνικός κόσμος;

Βεβαίως. Το θέατρο στις μέρες μας πρέπει να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Ο τίτλος του έργου είναι συμβολικός. Το Κίεβο παλιά ήταν τόπος προσκυνήματος λόγω της ιστορίας που είχε ως θρησκευτικό, χριστιανικό κέντρο. Ακόμη και στο Βυσσινόκηπο, η Βάρια κάποια στιγμή λέει ότι θα ήθελε να πάει εκεί και να προσκυνήσει στα μοναστήρια. Η σχέση που έχει το Κίεβο με τη δραματουργία του Μπλάνκο είναι ότι ξαφνικά μαθαίνουμε μέσα από τις εφημερίδες ότι έχει συντελεστεί στην περιοχή μια φοβερή καταστροφή. Ολόκληρη η πόλη ξύπνησε νεκρή- όπως λέγεται χαρακτηριστικά στο έργο. Υπάρχει αναφορά και στη γεωπολιτική θέση της πόλης δεδομένου ότι βρίσκεται κοντά στη γειτονιά του Τσερνομπίλ. Επομένως υφίσταται η επικινδυνότητα της πυρηνικής ενέργειας ή ενδεχομένως ενός τρομοκρατικού χτυπήματος. Όμως ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί αυτή η καταστροφή είναι περισσότερο συμβολική με την έννοια αυτής της ασύμμετρης απειλής που έχει να κάνει με τους φόβους για τις καινούργιες πανούκλες. Είτε αυτό μπορεί κανείς να το πει για την άνοδο ενός νέου φασισμού είτε για μια οικονομική καταστροφή, έναν παγκόσμιο πόλεμο ή οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία μπορεί να δώσει ο καθένας μας.

Με αφετηρία το ζήτημα της σιωπής και της συνενοχής που θίγει ο Σέρχιο Μπλάνκο θα ήθελα να σας ρωτήσω αν ως παιδί της μεταπολίτευσης, αισθάνεστε ότι η γενιά σας βαρύνεται με ιδιαίτερες ευθύνες για την κρίση που βιώνουμε.

Πιστεύω ότι βαρύνεται ολόκληρη η κοινωνία και φυσικά ιδιαίτερα εμείς που αυτή τη στιγμή είμαστε η καρδιά αυτού του συστήματος. Πράγματι το αισθάνομαι, όπως και αισθάνομαι διαψευσμένη. Μετά το Πολυτεχνείο, ήμασταν έφηβοι, ξεκινούσαμε τη ζωή μας με όνειρα και οράματα και πιστεύαμε σε μια καλύτερη κοινωνία. Υπήρχε μια άνθηση της έννοιας του «όλοι μαζί», μιας κοινωνίας δικαίου που δυστυχώς μέσα στα χρόνια είδαμε να μην επιτυγχάνεται. Αντιθέτως, ακολουθείται μια αντίστροφη πορεία προς το βυθό. Σαφώς υπάρχουν τεράστιες ευθύνες τόσο στον πολιτικό κόσμο όσο και στους πολίτες, γιατί και εμείς θα έπρεπε να είχαμε αντιταχθεί σε όλο αυτό το πάρτι της μίζας, της κερδοσκοπίας και του οικονομικού εγκλήματος. Μπορεί να μην γνωρίζαμε λεπτομέρειες και ίσως να μην τις μάθουμε ποτέ αλλά σίγουρα βλέπαμε, μυριζόμασταν τι γινόταν…

Ως καλλιτέχνης πώς αντιλαμβάνεστε τη δική σας ευθύνη;

Καταρχάς έχει γίνει μια μετατόπιση στην επιλογή του ρεπερτορίου. Παλαιότερα επικεντρωνόμασταν σε έργα υπαρξιακά, ποιητικά, τα οποία ήταν βεβαίως μεγάλα κείμενα. Τώρα αισθάνομαι την ανάγκη και την ευθύνη να επικεντρωθούμε περισσότερο σε κείμενα που διακατέχονται από ένα πολιτικό και κοινωνικό μήνυμα. Οφείλουμε να μιλάμε για αυτά τα πράγματα, όταν μας δίνεται η ευκαιρία μέσα από τον δημόσιο λόγο μας και την δουλειά μας , όσο και μέσα από τις επιλογές μας ως πολιτών, με την δύναμη της ψήφου μας.

Ανήκετε στους ηθοποιούς που είχατε στηρίξει σε ανοιχτή επιστολή σας τον Γιώργο Λούκο για να συνεχίσει τη θητεία του ως πρόεδρος και καλλιτεχνικός διευθυντής του Ελληνικού Φεστιβάλ. Πώς σχολιάζετε την πορεία του κ. Λούκου;

Η παρουσία του Γιώργου Λούκου τα τελευταία χρόνια στο φεστιβάλ Αθηνών έφερε στην Ελλάδα εξαιρετικές παραστάσεις. Μας μύησε στα καλλιτεχνικά ρεύματα του εξωτερικού με παραστάσεις που δεν θα μπορούσαμε να τις παρακολουθήσουμε διαφορετικά, παρά μόνο αν είχαμε την οικονομική ευχέρεια να ταξιδέψουμε στο εξωτερικό-και φυσικά λίγοι έχουν αυτή τη δυνατότητα. Υπήρξε μια άνθηση των τεχνών όχι μόνο του θεάτρου αλλά και του χορού της μουσικής και των εικαστικών. Είναι κρίμα να επαναλαμβάνεται στην Ελλάδα το φαινόμενο, όταν ένας άνθρωπος είναι επιτυχημένος στη δουλειά του για διάφορους περίεργους λόγους να αντικαθίσταται. Αντιθέτως, θα έπρεπε, όπως γίνεται στο εξωτερικό, όταν ένας άνθρωπος έχει μια τόσο πετυχημένη πορεία να τον κρατάνε στη θέση του. Διαφορετικά, αντί να προχωράμε μπροστά, πηγαίνουμε προς τα πίσω.

Πληροφορίες: «Κίεβο» στο θέατρο Επί Κολωνώ. Πρεμιέρα: 6 Οκτωβρίου. Τετάρτη έως Σάββατο: ώρα: 21:15. Σάββατο απογευματινή: 18:15. Κυριακή: 19:15. Τιμές εισιτηρίων: κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, 18 ευρώ κανονικό, 10 ευρώ φοιτητικό. Λαϊκές παραστάσεις κάθε Πέμπτη και Σάββατο απόγευμα: 16 ευρώ και 10 ευρώ φοιτητικό. Θέατρο Επί Κολωνώ, Ναυπλίου 12 και Λένορμαν 94, στάση μετρό Μεταξουργείο, τηλ.2105138067.

Ταυτότητα της παράστασης: μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ-Δημήτρης Ψαρράς, διασκευή και δραματουργική επεξεργασία: Γιώργος Χατζηνικολάου, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Δάφνη Λαρούνη, Ελένη Σκότη. Σκηνοθεσία Ελένη Σκότη σε συνεργασία με την Δάφνη Λαρούνη. Σκηνικά και κοστούμια: Γιώργος Χατζηνικολάου. Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης. Video:Μιχάλης Κλουκίνας. Μουσική, Sound design: Μάριος Στρόφαλης. Σε διπλή διανομή, πρωταγωνιστούν η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και η Φιλαρέτη Κομνηνού. Παίζουν ακόμη οι : Δημήτρης Λάλος, Στάθης Σταμουλακάτος, Ηλιάνα Μαυρομάτη και Γιάννης Λεάκος.

Πηγη