Σαν σήμερα έφυγε η Janis Joplin

Σύμβολο της γενιάς των χίπις, η καλύτερη -ίσως - ερμηνεύτρια του μπλουζ και θρυλική φιγούρα της ροκ στη δεκαετία του ‘60, η Τζάνις Τζόπλιν που έφυγε σαν σήμερα, στις 4 Οκτωβρίου 1970, από υπερβολική δόση.

Προικισμένη με συγκλονιστική φωνή, μια τραγουδίστρια που κυριολεκτικά κατέθετε την ψυχή της σε κάθε της εμφάνιση και απογειωνόταν από το κοινό της. Δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την ροκ ντίβα Τζάνις Τζόπλιν.

Αμφιλεγόμενη και αντισυμβατική όσο δεν γίνεται περισσότερο, η Τζόπλιν - βοηθούντος και του πρώιμου θανάτου της - μυθοποιήθηκε, θυματοποιήθηκε αλλά και αμφισβητήθηκε πολύ. Ένα είναι το μόνο σίγουρο: ό,τι η Τζόπλιν ήταν εξαιρετικά ταλαντούχα, προκλητική και πέτυχε να σπάσει την ηγεμονία των αντρών - οι οποίοι επικρατούσαν ακόμα και στον αντισυμβατικό χώρο της ροκ. Το προσωπικό της κόστος ; Aναμφίβολα ήταν μεγάλο.

Πνεύμα απροσάρμοστο από μικρή ηλικία, στο περιβάλλον του Πορτ Άρθουρ του Τέξας, όπου γεννήθηκε, από πατέρα εργάτη και μητέρα η οποία δούλευε σε τοπικό κολέγιο, η Τζάνις έδωσε γρήγορα σήμαδια αντισυμβατικότητας.Οι γονείς της θεωρούσαν πως χρειαζόταν περισσότερη προσοχή από τα άλλα παιδιά, με τη μητέρα της να δηλώνει: "Ήταν δυσαρεστημένη και ανικανοποίητη, όταν δεν εκλάμβανε αρκετή προσοχή. Δεν τής αρκούσε μία απλή, φιλική σχέση".

Τη χαρακτήριζε ανασφάλεια ως προς την εξωτερική της εμφάνιση και ήταν από τη φύση της αρκετά μοναχική. Από την εφηβεία της, άρχισε να φοράει φαρδιά πουκάμισα και να τριγυρνάει στα μπαρ, πίνοντας και τραγουδώντας με τα τζουκ μποξ, κάνοντας πειραματισμούς με τη ξεχωριστή φωνή της. Κατά τη διάρκεια της φοίτησής σης στο Λύκειο Τόμας Τζέφερσον οι συμμαθητές της - ανάμεσά τους και ο ηθοποιός Τζωρζ Ουίλλιαμ- την αποφεύγουν και την αποκαλούν "γουρούνι" και "φρικιό".Αποφοιτά από το σχολείο το 1960. Παρακολουθεί μαθήματα στο Κολέγιο Τεχνολογίας Λάμαρ Στέιτ (Lamar State College of Technology) του Μπιουμόν στο Τέξας, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ αργότερα πηγαίνει στο Πανεπιστήμιο του Ώστιν, αν και δεν ολοκληρώνει ποτέ τις σπουδές της. Στις 27 Ιουλίου του 1962, η πανεπιστημιακή εφημερίδα The Daily Texan, τηςκάνει ένα αφιέρωμα με τίτλο: "Τολμά να είναι διαφορετική".Το άρθρο ξεκινά: "Περπατά ξυπόλυτη, όταν τό θέλει, φορά ρούχα Levi στο σχολείο, επειδή τής είναι πιο άνετα και παίρνει παντού μαζί της την ώτοχαρπ, εάν θέλει να ακούσει μουσική. Το όνομά της είναι Τζάνις Τζόπλιν".

Στα 17 της χρόνια, έχει ήδη αποφασίσει να γίνει τραγουδίστρια και φεύγει από το σπίτι της. Περιπλανιέται σε όλη τη χώρα, πιάνοντας διάφορες δουλειές, μετακινείται με οτοστόπ, πίνει αλκοόλ, παίρνει ναρκωτικά, κάνει ελεύθερα έρωτα με άντρες και με γυναίκες.

Αρχικά, δουλεύει σε διάφορα κλαμπ μουσικής κάντρι στο Χιούστον και αλλού. Η Τζόπλιν, επηρεασμένη από τα νέγρικα μπλουζ, υιοθετεί ένα επαναστατικό, ατομικό στυλ. Η πρώτη φορά που ηχογραφείται τραγούδι τηςείναι το Δεκέμβριο του 1962, στο σπίτι ενός συμφοιτητή της. Ήταν το “What Good Can Drinkin Do”.

Ένα μήνα μετά, αποχωρεί προσωρινά από το Τέξας και πηγαίνει στο Σαν Φρανσίσκο.Όσο παραμένει εκεί, κατοικεί στις συνοικίες του Νορθ Μπιτς (North Beach) και του Χέιτ-Ασμπέρυ (Haight-Ashbury). Το 1964, συνθέτει με τον κιθαρίστα των Jefferson Airplane, Τζόρμα Κωκόνεν, επτά μπλουζ κομμάτια: “Typewriter Talk”, “Trouble In Mind”, “Kansas City Blues”, “Hesitation Blues”, “Nobody Knows You When You`re Down And Out”, “Daddy” και “Long Black Train Blues”. Κυκλοφόρησαν αργότερα όλα μαζί στο άλμπουμ The Typewriter Tape.

Κάνει απόπειρες να συνεχίσει τις σπουδές της αλλά τις εγκαταλείπει γρήγορα. Αφού περιπλανιέται, ζει σε διάφορα κοινόβια, τελικά, εγκαθίσταται στο Σαν Φρανσίσκο. Επιστρέφει στο Τέξας το 1966 και ενώνει τη φωνή της με τη θρυλική μπάντα Big Brother And The Holding Company.Το γκρουπ γίνεται αμέσως γνωστό και απογειώνεται με μια εμφάνισή του στην αίθουσα Άβαλον- κέντρο την εποχή εκείνη του κινήματος των χίπις.

“Δεν μπορούσα να το πιστέψω, τόσος ρυθμός και τόση δύναμη!” λέει αργότερα. “Εγώ, που δεν χόρευα όταν τραγουδούσα, βρέθηκα να πηδάω και να τρέχω πάνω στη σκηνή. Δεν μπορούσα να ακούσω τον εαυτό μου, γι’αυτό τραγουδούσα, βρέθηκα να πηδάω και να τρέχω πάνω στη σκηνή. Δεν μπορούσα να ακούσω τον εαυτό μου, γι’αυτό τραγουδούσα όλο και πιο δυνατά. Στο τέλος, ήμουν εκτός εαυτού.”

Την επόμενη χρονιά, στις 17 Ιουνίου του 1967, κάνει μια θριαμβευτική εμφάνιση στο Ποπ Φέστιβαλ του Μοντερέι και αφήνει άναυδο το διεθνές κοινό με την παθιασμένη ερμηνεία της στο“Love is like a ball and chain”.Και την επόμενη...είναι πλέον διάσημη! Τα περισσότερα τραγούδια της τα γράφει η ίδια. Ανάμεσά τους : “Down on me”, “No reason for livin’”, “What good can drinkind do”. Η θριαμβευτική της πορεία συνεχίζεται το 1968 στη Νέα Υόρκη και 1969 στο πασίγνωστο Γούντστοκ, όπου εμφανίζεται σόλο. Είναι εντυπωσιακό το ότι οι πωλήσεις του πρώτου της άλμπουμ “ Cheap Thrills” (1968) - μια αποθέωση της ψυχεδελικής σόουλ, που περιλαμβάνει τρία ξεχωριστά κλασικά τραγούδια (“Summertime”, “Piece of Mind”, “Ball and Chain”) - ξεπερνούν μέσα σε λίγους μόνο μήνες το ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Όπως φαίνεται και στην ταινία “The Rose” (Mark Rydell - 1979), με πρωταγωνίστρια την Μπέτι Μίντλερ, η Τζόπλιν γίνεται σύμβολο ψυχεδέλειας.

Την ίδια χρονιά, φτιάχνει το δικό της γκρουπ, το Kosmic Blues Band, - και το πρώτο τους άλμπουμ, το “Pearl”, (που κυκλοφορεί το 1971, λίγο μετά το θάνατό της) περιλαμβάνει και τραγούδια “Get it while you can”, “Cry Baby”, “Mercedes Benz”, “My baby”, Μe and Bobby Mc Gee”. To "Move Over", τό έγραψε η ίδια η Τζόπλιν, ανακλώντας μέσα από τους στίχους τα συναισθήματά της για την μεταχείρηση των γυναικών από τους άνδρες. To κομμάτι “Mercedes Benz”, συντέθηκε από την Τζόπλιν, τον Νόιβιρτ και τον Μπιτ ποιητή Μάικλ Μακ Κλερ. Το κομμάτι Βuried Alive In The Blues, του οποίου η ηχογράφηση είχε προγραμματισθεί για την ημέρα που η Τζόπλιν βρέθηκε νεκρή, συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ, χωρίς, όμως, φωνητικά. Το 2003, το Pearl κατετάγη στην 122η θέση των καλύτερων μουσικών άλμπουμ όλων των εποχών, σύμφωνα με τον κατάλογο του περιοδικού Rolling Stone.

Στις 16 Αυγούστου του 1969, εμφανίζεται με τους Kozmic Blues Band στο φεστιβάλ του Γούντστοκ και ηχογραφεί το άλμπουμ “I Got Dem Ol’Kozmic Blues Again Mama!”, που περιέχει τις επιτυχίες “Τry just a little bit harder”, “Kosmic Blues”, “Love somebody”.

Στη διάρκεια της σύντομης καριέρας της, η Τζόπλιν συνεχίζει να πίνει ασταμάτητα. Χαρακτηριστικό είναι το ότι συχνά εμφανιζόταν στη σκηνή ρουφώντας Southern Comfort με το μπουκάλι. H Tζάνις παίρνει σκληρά ναρκωτικά και βυθίζεται σε μια σειρά παθιασμένων -σύντομων όμως- ερωτικών περιπετειών.

Στις 4 Οκτωβρίου 1970, τρεις εβδομάδες μετά το θάνατο ενός άλλου θρύλου, του Τζιμ Χέντριξ, υποκύπτει σε μια υπερβολική δόση ηρωίνης. Η Τζάνις βρίσκεται νεκρή, στο πάτωμα του δωματίου της στο Landmark Motor Hotel, Χόλιγουντ. Η σορός της αποτεφρώνεται και οι στάχτες της σκορπίζονται στην ακτή της Καλιφόρνια. Ο θάνατός της συγκλόνισε τον κόσμο της τέχνης που υπηρέτησε. Ο μουσικός ιστορικός Τομ Μουν γράφει για εκείνη, "η Τζόπλιν είχε μια αναπάντεχα αυθεντική φωνή". Ο μουσικός αρθρογράφος Τζων Παρέλες των New York Times τη χαρακτηρίζει -ως καλλιτέχνης- "ακατανίκητη και βαθιά ευάλωτη". Η συγγραφέας Μέγκαν Τέρρυ υποστηρίζει ότι, η Τζόπλιν ήταν η θηλυκή εκδοχή του Έλβις Πρίσλεϋ, όσον αφορά την ικανότητα της να "αιχμαλωτίζει" το κοινό.

Η Γκρέις Σλικ γράφει για την Τζάνις"Ήξερε περισσότερα από ό,τι εγώ για το "πώς ήταν", αλλά στερήθηκε προστασίας για τις αναπόφευκτες δυσκολίες. Δεν ήταν τόσο ανοιχτή και αυθόρμητη, καθώς πολλές φορές "κατέπνιγε" αυτό που είχε μέσα της, με έναν τρόπο, που μου πήρε τριάντα χρόνια να καταλάβω. Σε διάφορες περιπτώσεις που ήμαστε μαζί, φαινόταν σαν να κρατούσε κάτι μέσα της, που νόμιζε ότι, δε θα ήθελα να ακούσω."

Ο Λέοναρντ Κοένγράφει για εκείνη το Chelsea Hotel #2.Στο τραγούδι αυτό, αναφέρεται στη μικρής διάρκειας σχέση του με την Τζάνις. Λέγεται επίσης ότι, το κομμάτι Birdsong του Τζέρρυ Γκαρσία, έχει γραφτεί για την Τζόπλιν. Ακόμα το τραγούδι In the Quiet Morning της Μίμι Φαρίνα έχει γραφτεί για εκείνη, όπως και η διασκευή του από την Τζόαν Μπαέζ, ως Come from the Shadows.

Το περιοδικό Rolling Stone την κατατάσσει στην 46η θέση στη λίστα του με τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες όλων των εποχών το 2004 και στην 28η με τους καλύτερους τραγουδιστές όλων των εποχών το 2008.

Λόγια της Τζάνις...

"Κάθε βράδυ κάνω έρωτα με 25.000 ανθρώπους στη σκηνή, μετά όμως γυρίζω σπίτι μόνη"…

"Ήμουν απροσάρμοστη. Διάβαζα, ζωγράφιζα, και δεν μισούσα τους μαύρους." (Για το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά της, κατά τα χρόνια φοίτησής της στο Λύκειο Τόμας Τζέφερσον και τους λόγους για τους οποίους ήταν αντιπαθής στους συμμαθητές της.)

"Είμαι θύμα του ίδιου μου του εαυτού. Υπήρξε ένα διάστημα, που ήθελα να γνωρίζω τα πάντα. Αυτό το συναίσθημα με έκανε, συνήθως, να νοιώθω δυστυχισμένη. Απλά, δεν ήξερα πώς να το χρησιμοποιήσω. Τώρα, όμως, έχω μάθει να χρησιμοποιώ το συναίσθημα αυτό προς όφελός μου. Είμαι γεμάτη συγκίνηση και θέλω να απελευθερωθώ. Εάν είσαι επάνω στη σκηνή και (το συναίσθημα αυτό) λειτουργεί πραγματικά και έχεις το κοινό μαζί σου, αισθάνεσαι μια ενότητα." (Σε συνέντευξή της στον Ντέιβιντ Ντάλτον, κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Εξπρές)

"Υπήρχαν τελικά πάρα πολλοί από εμάς. Ως τότε πιστεύαμε ότι ήμαστε μια μικρή ομάδα παράξενων." (Κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Γούντστοκ)

"Το αύριο ποτέ δε συμβαίνει. Είναι πάντα η ίδια αναθεματισμένη μέρα." (Κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Εξπρές)

"Δεκατέσσερις ανακοπές καρδιάς και πέθανε στην εβδομάδα μου. Στην εβδομάδα ΜΟΥ." (Μετά την ακύρωση του εξωφύλλου της στο περιοδικό Newsweek, λόγω του θανάτου του πρώην Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ)

Η ροκ ντίβα, Τζάνις Τζόπλιν, ταλαντούχα και ιδιαίτερα προκλητική, πολυσύνθετη και αντικομφορμίστρια, κατάφερε να γίνει το σύμβολο της εξεγερμένης γενιάς του γαλλικού Μάη και του κινήματος των χίπις.

Το κορίτσι με τη θεία, βραχνή φωνή, την απόλυτη εκφραστικότητα και την εξαιρετική σκηνική της παρουσία σφράγισε με το θάνατό της το τέλος της δεκαετίας του ‘60. Ήταν μόλις 27 ετών...