ΜΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ: Οι κυβερνήτες μας ήταν «λίγοι»

Οι στίχοι του έχουν μελοποιηθεί από όλους σχεδόν τους διαπρεπείς Ελληνες συνθέτες, ενώ έχει στο ενεργητικό του περισσότερα από 400 τραγούδια. Εχει εκδώσει -μεταξύ άλλων- μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές, τόμους με πεζά και λευκώματα. Για το μυθιστόρημά του «Ο Καιρός των Χρυσανθέμων» τιμήθηκε το 2005 με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Τα δύο πιο πρόσφατα βιβλία του κυκλοφόρησαν φέτος και είναι τα «Μαύρα μάτια - Ο Μάρκος Βαμβακάρης και η συριανή κοινωνία στα χρόνια 1905-1920» και «Τα λόγια και τα χρόνια, 1963- 2013: Τα τραγούδια».

Συνέντευξη στον Γιώργο Βαϊλάκη

Κύριε Ελευθερίου, σήμερα βιώνουμε, κατά κάποιον τρόπο, το τέλος μιας εποχής. Ποιες είναι οι συνέπειες στην Ελλάδα;

Ο Καβάφης λέει «βαθέως σκέπτεται το θέμα ο ποιητής». Πάντως, εάν εννοούμε το τέλος μιας εποχής ευμάρειας, ευμάρεια δεν υπήρχε μέχρι τώρα. Ηταν επίπλαστη. Απλώς τώρα οι άνθρωποι δυσκολεύονται περισσότερο. Αυτή είναι η διαφορά. Πριν οι άνθρωποι τα έβγαζαν πέρα με την ψυχή στο στόμα, ενώ αυτή τη στιγμή η σύνταξή τους -για παράδειγμα- έχει κουτσουρευτεί και δεν έχουν να πάρουν τα φάρμακά τους. Αυτά όταν τα λες, σου λένε ότι λαϊκίζεις. Δεν τα λέω όμως για να πάρω με το μέρος μου κόσμο, τα λέω γιατί με πονάνε. Αλλά η διαφορά με το παρελθόν είναι ότι τώρα η φτώχεια πλήττει τη μεσαία τάξη.

Το κακό που έπληξε την Ελλάδα, μας βρήκε απροετοίμαστους ή το ξέραμε ήδη και το βλέπαμε να έρχεται; Τι έφταιξε και φτάσαμε στα Μνημόνια;

Εφταιξε το κακό μας κεφάλι. Και των πολιτών και των πολιτικών. Οι πολιτικοί αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε μια πολύ δύσκολη θέση και έχουν πανικοβληθεί διότι δεν μπορεί ο καθένας να συνεχίσει εκείνη την ωραία παράδοση: Να τοποθετεί σε κάθε Οργανισμό πεντακόσια και χίλια άτομα. Βεβαίως η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων που υπάρχει από την εποχή του Ελευθερίου Βενιζέλου είχε ως αποτέλεσμα άνθρωποι τελείως ανίκανοι, που δεν ξέρανε την τύφλα τους, πολλοί από αυτούς δεν πήγαιναν καν στο γραφείο τους, να είναι αμετακίνητοι. Απ' την άλλη, είναι ο συνδικαλισμός τον οποίο σέβομαι και πρέπει να υπάρχει συνδικαλισμός. Αλλά όχι αυτό που συμβαίνει με τους συνδικαλιστές που ετοιμάζονται για να γίνουν αργότερα οι ίδιοι βουλευτές και να έχουνε με το μέρος τους ψήφους. Επόμενο ήταν να καταντήσουμε σε αυτό το χάλι. Το όνειρο του Ελληνα ήταν η μόνιμη εργασία. Αυτήν τη σταθερότητα και την ανάπαυση στην έδινε μόνο το Δημόσιο. Επίσης, εάν ισχύουν αυτά που λένε οι οικονομολόγοι, τότε οι Ελληνες δεν καταλάβαιναν τίποτα. Τα καταναλωτικά δάνεια που έπαιρναν οι αγρότες δεν πήγαιναν για τη γη τους, αλλά πήγαιναν στη αγορά ακριβών αυτοκινήτων.

«Οι περισσότεροι από μας δεν αγαπούσαμε την πατρίδα μας, αλλά μόνο τον εαυτό μας», είχατε πει πρόσφατα. Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας σήμερα;

Το πρόβλημα είναι οικονομικό βεβαίως και δεν ξέρω πώς μπορεί να λυθεί αυτή η κατάσταση. Με τα ευχολόγια, αλλά και με το να λέμε ότι φταίει ο ένας ή ο άλλος χωρίς να ξέρουμε σε τι ακριβώς και πόσο φταίει, δεν οδηγούμαστε πουθενά. Είμαστε πια μέσα στον γκρεμό, στον πάτο ενός πηγαδιού και το θέμα δεν είναι το ότι αναπνέουμε όπως οι Βιετκόνγκ με καλάμι, αλλά ότι μπορούμε και αναπνέουμε για την ώρα. Δεν ξέρω πού θα πάει αυτό το πράγμα, πόσο θα διαρκέσει. Υπολογίζω καμιά εικοσαετία. Αλλά από αυτούς που θα αποδειχτεί αργότερα ότι ήταν οι κυρίως υπεύθυνοι, κανείς δεν θα περάσει δικαστήριο, κανείς δεν θα τιμωρηθεί. Είναι σίγουρο αυτό.

Πιστεύετε ότι αυτή τη στιγμή λείπουν οι πολιτικοί ηγέτες από την Ελλάδα, αλλά και από την υπόλοιπη Ευρώπη;

Η αλήθεια είναι ότι παγκοσμίως δεν υπάρχουν μεγάλες πολιτικές φυσιογνωμίες. Εγώ δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι που μας κυβερνούσαν ήθελαν να βουλιάξουν την Ελλάδα. Απλώς ήταν «λίγοι». Δεν ήταν προσωπικότητες με οράματα. Ηθελαν αυτοί οι άνθρωποι να κάνουνε μια Ελλάδα σπουδαιότερη; Οχι πλουσιότερη, σπουδαιότερη! Λένε ότι το βαρύ χαρτί μας είναι ο πολιτισμός, αλλά δεν κάνουν τίποτα γι' αυτόν. Γι' αυτούς το να πεις ότι είσαι ζωγράφος ή ποιητής, είσαι γραφικός. Το σημαντικό για εκείνους είναι το να 'χεις λεφτά, κότερο, ιδιωτικό αεροπλάνο. Δεν είναι, όμως, έτσι τα πράγματα.

Οι ιστορικοί του μέλλοντος σε ποια στοιχεία του παρόντος θα πρέπει να καταφύγουν για να μας καταλάβουν καλύτερα;

Θα πρέπει να σκεφτούν την αξιοπρέπεια του Ελληνα να υπομένει τη φτώχεια. Αξιοπρέπεια που φτάνει τα όρια της βλακείας πολλές φορές. Υπάρχουν άνθρωποι αξιοπρεπέστατοι οι οποίοι υποφέρουν κυριολεκτικά. Διαβάζουν τις εφημερίδες από τα μανταλάκια γιατί δεν έχουνε το ένα ευρώ να πληρώσουν. Θαυμάζω αυτήν την ταπεινότητα που έχουν και τη σιωπή τους. Βεβαίως σκέπτονται μια επανάσταση, αλλά το θέμα είναι ποιος θα την κάνει και κυρίως ποιος θα αναλάβει μετά τα ηνία. Μιλούν όλοι να φύγουμε από το ευρώ. Αυτά είναι ωραία λόγια. Ποιος θα μας βοηθήσει σε αυτά τα πράγματα; Δεν καταλαβαίνω. Κοροϊδεύουμε αυτούς που μας δανείζουν και τους θεωρούμε κατωτάτης στάθμης. Εκείνος όμως που σου δανείζει χρήματα, τα θέλει πίσω και με τον τόκο. Το ίδιο κάνουνε και οι τράπεζες, δεν μπορούνε να καλύψουνε τα χρέη με το συναίσθημα. Αρα ο ιστορικός του μέλλοντος θα δει και μία αφέλεια στον τρόπο που υπερδανειστήκαμε. Και, μάλιστα, υπερδανειστήκαμε για πράγματα που δεν μας χρειάζονται. Αυτό ήταν το τρελό.

Ποιο θεωρείτε το πιο επικίνδυνο φαινόμενο στην Ελλάδα της κρίσης;

Τον τραμπουκισμό που υπάρχει από ορισμένους. Και από κόμματα και μεμονωμένα. Υπάρχει μία έξαρση του τραμπουκισμού αυτή τη στιγμή, η οποία με φοβίζει και δεν ξέρω πού θα οδηγηθεί. Γι' αυτό, βλέπετε, τα άκρα πάντοτε σε τέτοιες περιπτώσεις θριαμβεύουν. Το να γίνεις οπαδός μιας ακραίας κατάστασης από αηδία στους κρατούντες και από αγανάκτηση, είναι ανεύθυνο. Αλλά είναι και η μόνη καταφυγή πολλών ανθρώπων. Να ακολουθήσουν τυφλά τη βία και την αθλιότητα.
Υπάρχουν περιθώρια για εμπράγματη αισιοδοξία; Πιστεύετε ότι η Ελλάδα θα καταφέρει να ανακάμψει σε ορατό ορίζοντα;
Τώρα δεν το βλέπω. Σε είκοσι χρόνια ίσως να πάμε καλά. Τώρα είμαστε μες στο πηγάδι. Κάποια στιγμή θα μας ρίξουνε ένα σκοινί ή μια σκάλα και θα ανεβούμε.

Ποια πράξη θεωρείτε επαναστατική σήμερα;

Η πιο επαναστατική πράξη είναι η αγάπη. Η αγάπη των ανθρώπων. Η φιλία. Η φιλία είναι μεγάλη υπόθεση. Και ο έρωτας. Αυτός είναι η πραγματική επανάσταση. Και δεν αναφέρομαι σε εκείνο το γελοίο «κάνετε έρωτα, όχι πόλεμο».
Ενας συγγραφέας εξακολουθεί να ασκεί επίδραση στον κόσμο; Ποια είναι η θέση ενός ποιητή στη σύγχρονη εποχή;
Οχι δεν ασκεί καμία επίδραση. Δεν είδα στη ζωή μου κανέναν συγγραφέα -όσο μεγάλος κι αν ήταν- να μπορεί να ποδηγετήσει έναν λαό. Οσο για τη θέση ενός ποιητή στη σύγχρονη εποχή; Καμία. Ουδείς τον ακούει και ουδείς ενδιαφέρεται. Δεν του δίνουν σημασία όσο σπουδαίος και αν είναι.
Τι να πεις σε ένα παιδί που βρίσκεται ήδη στον γκρεμό;

Τι συμβουλεύετε τους νέους για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν εκείνοι στην εποχή τους;

Να προσεύχονται να μη γίνουν χειρότερα τα πράγματα. Αν και η ηλικία μου το επιτρέπει, δεν μπορώ να δίνω συμβουλές. Να συμβουλεύσεις τι, ένα παιδί που βρίσκεται ήδη στον γκρεμό. Εκ των υστέρων να του πεις πρόσεχε μη γλιστρήσεις;.

Μπορούν η λογοτεχνία και η τέχνη γενικότερα να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κρίσης;
Σε βοηθάει η τέχνη να τα βλέπεις τα πράγματα πιο γλυκά. Αυτό είναι το μόνο. Και συμμετέχεις με τον καημό του καλλιτέχνη, τις αγωνίες του. Πιθανότατα και να σε βοηθάει να γίνεις καλύτερος. Και να σε παρηγορεί κιόλας. Εχει μια παρηγορητική αποστολή η τέχνη. Αλλά δεν θα σε βοηθήσει να ξεφύγεις.

Μάνος Ελευθερίου, Ποιητής - Στιχουργός

Ημερομηνία δημοσίευσης : 9 Δεκ 2013
Πηγή