Ελευθερία Αβανιτάκη, το αερικό της ελληνικής μουσικής

Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πει για εκείνη: «Είναι μοναδική περίπτωση ελληνικής τραγουδίστριας. Είναι ευγενής και παραδοσιακή. Δεν μεγαλώνει, δεν γίνεται πιο μικρή. Υπήρξε Ελευθερία από την αρχή.». Η μουσική έτρεχε πανικόβλητη να βρει στέγη που δεν θα μπάζει κρύο και δεν θα τρέχουν τα νερά της βροχής, με κίνδυνο να αλλοιωθεί. Ήταν έτοιμη να μπει σε καλύβα, όταν εμφανίστηκε η Ελευθερία Αρβανιτάκη.

Της άνοιξε το σπίτι της και δεν την άφησε ποτέ να νιώσει φιλοξενούμενη, ήταν πια η νέα ιδιοκτήτρια. Είναι το ξωτικό της ελληνικής μουσικής με τη χαρακτηριστική κρυστάλλινη και αναλλοίωτη φωνή που εδώ και τριάντα και πλέον χρόνια είναι πάντα έτοιμη να χαθεί στο ρυθμό από τα εγερτήρια σαλπίσματα της ζωής. Όταν όμως ακούγεται το σιωπητήριο, εκείνη απεγκλωβίζει τις ενοχές της καρδιάς που ψάχνει τη λύτρωση και τις μετατρέπει αβίαστα σε κατανυκτική προσευχή.

Ελευθερία Αβανιτάκη, το αερικό της ελληνικής μουσικής

Ένα λουλούδι που ανθίζει στη σχισμάδα του βράχου
Η Αρβανιτάκη γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1957 στην Καλλίπολη του Πειραιά. Μεγαλώνει μαζί με τον αδερφό της σε μια ωραία γειτονιά με αυλή στο σπίτι βιώνοντας το αίσθημα της ελευθερίας και της παιδικής ανεμελιάς. Πολύ σύντομα όμως έρχεται η απότομη ωρίμανση και μια επίπονη εφηβεία ενός παιδιού που χάνει τον πατέρα του σε ηλικία 10 ετών. Οι νησιώτικες οικογενειακές ρίζες της προσφέρουν διαφορετικά ερεθίσματα και αλλιώτικες εικόνες. Από νωρίς έρχεται σε επαφή με την εκλεπτυσμένη αγριάδα της Ικαρίας που συνοδεύει την αριστερή νοοτροπία όλων των κατοίκων της και την υψηλή παιδεία που βοηθα στο προσωπικό της αισθητήριο, όπως αυτό διαμορφώνεται σήμερα.

Γνωρίζει, όμως και την απλότητα των κατοίκων στους Παξούς που παλεύουν και φροντίζουν να διατηρήσουν το καταπράσινο αυτό διαμάντι.

Στα χρόνια της δικτατορίας και ενώ εκείνη ακόμα πάει σχολείο, τα κοράκια της χουντικής κυβέρνησης ψάχνουν τον εκλιπόντα πατέρα της, για να τον στείλουν στην εξορία λόγω αριστερών πεποιθήσεων. Λίγο αργότερα, έρχεται ξανά αντιμέτωπη με το παράλογο της στιγματισμένης πολιτικής αντίληψης μιας οικογένειας, όταν στέλνουν τον αδερφό της ως στρατιώτη στο τάγμα των ανεπιθύμητων. Τελειώνοντας το σχολείο, σπουδάζει λογιστική για έξι μήνες σε κάποια σχολή. Το όνειρό της είναι να πάει Ιταλία να σπουδάσει αρχαιολογία. Κάπου εκεί όμως, η μοίρα κάνει τις δικές της κινήσεις στη σκακιέρα της ζωής και γνωρίζει τα παιδιά από την Οπισθοδρομική Κομπανία. Είναι μια ομάδα από πέντε ερασιτέχνες μουσικούς που μπερδεύουν όμορφα τους ήχους από τα ρεμπέτικα και τα παλιά λαϊκά.

Η μουσική τρέχει στο πεπρωμένο της
Το 1982 κυκλοφορεί ο πρώτος της δίσκος μαζί με τα παιδιά του συγκροτήματος, την παραγωγή του οποίου αναλαμβάνει ο Διονύσης Σαββόπουλος. Κορυφαία στιγμή είναι η ζωντανή εμφάνιση σε κοινό μαζί του. Δύο χρόνια αργότερα ηχογραφεί την πρώτη της προσωπική δουλειά με επανεκτελέσεις παλιών κλασικών κομματιών μεγάλων δημιουργών, όπως οι Τσιτσάνης, Χιώτης και άλλοι. Το 1985 το συγκρότημα διαλύεται και η Ελευθερία ακολουθεί πια τη δική της πορεία αποκτώντας πολύ γρήγορα τη μουσική της ταυτότητα.

Μέχρι σήμερα έχει εκδόσει 24 δίσκους, οι οποίοι χαρακτηρίζονται όλοι από μια ποιότητα διόλου επιτηδευμένη, μα απολύτως φυσική. Οι συνεργασίες της είναι ζηλευτές. Έχει μεταφέρει στα αυτιά μας τις μελωδίες από συνθέτες όπως οι Νίκος Ξυδάκης, Νίκος Μαμαγκάκης και άλλοι. Τα λόγια που ντύνουν τις όμορφες συνθέσεις είναι από σπουδαίους στιχουργούς όπως οι Νίκος Ζούδιαρης, Μιχάλης Γκανάς και άλλοι. Έχει περιοδεύσει σε πολλές χώρες του κόσμου τραγουδώντας πλάι σε μεγάλα ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου όπως οι Γιώργος Νταλάρας, Χάρις Αλεξίου, Δήμητρα Γαλάνη και άλλοι.

Ο Σταμάτης Σπανουδάκης, τον οποίο έχει χαρακτηρίσει το τυχερό της αστέρι της έχει χαρίσει υπέροχα τραγούδια με μοναδική μουσική και λόγο που ρέει σαν γάργαρο νερό επάνω στο κορμί. Η συνεργασία με το Δημήτρη Παπαδημητρίου για τη μουσική επένδυση της τηλεοπτικής σειράς «Αναστασία» την ακολουθεί ως σήμερα. Η καλλιτεχνική συνύπαρξη με το μουσικό και συνθέτη Ara Dinkjian είναι η απόδειξη πως η μουσική είναι μία και πως τα όρια της ψυχής που αναταράσσεται πέρα δώθε σαν καρυδότσουφλο σε θάλασσα με τρικυμία ξεπερνούν τα γεωγραφικά σύνορα. Η ίδια την έχει χαρακτηρίσει ως μία από τις σημαντικότερες στιγμές της καριέρας της. Τις μουσικές του στόλισαν οι αλλοπαρμένοι στίχοι από μια νύχτα βουτηγμένη στο μεθύσι της εξαιρετικής Λίνας Νικολακοπούλου.

Κάνοντας τα αδύνατα δυνατά
Οι συμμετοχές της σε δίσκους άλλων καλλιτεχνών είναι πολλές και συχνά εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους. Με διαφορετικό ύφος αλλά σταθερό ήθος κάνει τις μουσικές ανατροπές που υπαγορεύει όχι το ρεύμα της εποχής αλλά το ρεύμα του νου και της αλήθειας της. Από τη δυνατή της μουσική συνοδευτική προσέγγιση στο κομμάτι «Φοβάμαι» μαζί με τις «Ρόδες», γλυκαίνοντας το σκληρό και απότομο ραπ τραμπαλίζεται και φτάνει ως την μελοποιημένη ποίηση του Καβάφη από τον Παπαδημητρίου, διατηρώντας έναν κοινό παρονομαστή, την καθαρή φωνή και την αναρχική ματιά που όμως δεν προσβάλει.

Αποπνέοντας κάτι οικείο αλλά και κάτι άγνωστο μαζί μας διηγείται την ιστορία εκείνου του νεαρού που ερωτεύτηκε βαθιά την Αναστασία. Ποιος καημός χωράει στα μέτρα του και μετά το γεια μαρτύριο. Είναι το βαθύ και στενό πέρασμα του έρωτα που θα θυμάται για καιρό γιατί εκείνη έφυγε νωρίς. Θα έδινε τα πάντα να ξανακάνει το γύρο του κορμιού της. Του πόθου τ’ αγρίμι δεν τρώει, δεν πίνει, ούτε ξαποσταίνει, μόνο περιμένει να τη δει, να την πάρει αγκαλιά και μια γερή θηλιά το χτες να κάνει αθάνατο. Με το ίδιο μακό τριγυρίζει τόσες μέρες αναζητώντας τη φωνή της τα βράδια τα εργένικα λέγοντας τραγούδια αρμένικα. Το ολόγιομο φεγγάρι από τη μια και του κόσμου η ζημιά βάλαν βέρες. Στέκεται σε μια γωνιά και με το βλέμμα στραμμένο στον ουρανό ψιθυρίζει: «..κι αν με δεις να φτάνω πάνω, Θε μου 'σχώρα με
Κι άμα πέσω να πεθάνω, παρηγόρα με..». Κρατά τη φωτογραφία της, της δίνει της καληνύχτας τα φιλιά και είναι ετούτη η στιγμή που ραγίζει από το σεβντά του όλη η γη.