Η παρτιτούρα μιας έμμετρης πορείας

Ο συνθέτης που άλλαξε τα δεδομένα στη μελοποιημένη ποίηση με τον "Σταυρό του Νότου" αλλά και με το σύνολο της δουλειάς του ανοίγει το "καταφύγιό" του και μας μιλάει για όλα εκείνα που μπορεί να αισθανθεί μόνο ένας καλλιτέχνης. Ο Θάνος Μικρούτσικος συνεχίζει να ονειρεύεται με νότες και να σκέφτεται πολιτικά, εναλλακτικά και ανθρώπινα, κοιτώντας το μέλλον μέσα από το παρελθόν.

Το ενδιαφέρον του για τη μουσική ξεκίνησε το 1951 από την οδό Κορίνθου στην Πάτρα, όπου βρίσκονταν τα λεγόμενα "Μικρουτσικαίικα". Ο τετράχρονος τότε Θάνος σταμάτησε στο τρίτο σπίτι στη σειρά, εκεί όπου διέμενε η θεία Ηλέκτρα. Μια σπουδαία πιανίστα της εποχής εκείνης, που είχε παντρευτεί τον πρώτο ξάδερφο του πατέρα του, τον Αριστείδη Μικρούτσικο ο οποίος "ενδεχομένως ήταν ο πιο σημαντικός διανοούμενος της Πάτρας", όπως εξηγεί σήμερα ο Θάνος Μικρούτσικος. Πέθανε πολύ νέος ο θείος, πριν κλείσει τα 40, από φυματίωση, που τον έστειλε στο Νταβός της Ελβετίας, όπου και κατέληξε. Μετά τον θάνατό του, η σύζυγός του, Ηλέκτρα, πολύ ερωτευμένη μαζί του, σκέπασε με κρέπια τα τρία πιάνα που είχε στο σπίτι της και δεν έπαιξε ποτέ ξανά. "Αυτό λεγόταν στην οικογένεια. Με είχε στείλει λοιπόν η γιαγιά μου να της αφήσω κάτι. Κι ανεβαίνω τα 80 τεράστια σκαλιά για να φτάσω στην είσοδο του σπιτιού. Με περίμενε στο κεφαλόσκαλο. Αυτήν τη στιγμή που σου το λέω είναι σαν να βλέπω τη σκηνή:

-"Τι μου 'φερες Θανάκο"; Ετσι με έλεγε η θεία Ηλέκτρα.

-"Εχω αυτό, από τη γιαγιά Ελένη".

-"Α, έλα πάνω να σου δώσω μια βυσσινάδα".

Πάω πάνω κι όπως κάθομαι, γυρίζει απότομα, με κοιτάζει και μου λέει:

-"Ε, λοιπόν, σήμερα θα παίξω πάλι. Και θα παίξω για σένα".

Κάθισε στο μαύρο πιάνο και αφού το ξεσκέπασε από ένα ύφασμα, το άνοιξε κι άρχισε να παίζει κάτι. Ηταν η εμπρομπτί του Φραντς Σούμπερτ. Κάποια στιγμή γυρίζει και προφανώς με βλέπει αποσβολωμένο, όπως μου έγραψε πολλά χρόνια αργότερα, το 1998, από τη Στοκχόλμη σε βαθιά γηρατειά. Μου λέει "έλα κοντά μου", παίρνει το χέρι μου και παίζει τα πρώτα μέτρα του Σούμπερτ πιέζοντας με το χέρι της τα δάχτυλά μου. Ταν, ταν, ταν ταν, ταν. Αυτή την ηλεκτρική εκκένωση που ένιωσα τότε, την αισθάνομαι και τώρα. Είναι το έτος μηδέν της μουσικής μου, είναι η απόλυτη αλήθεια και μου το επιβεβαίωσε, στην αλληλογραφία μας, με τα γράμματα που μου έστελνε από τη Στοκχόλμη λίγο πριν πεθάνει, τα οποία και κρατώ ακόμη".

Αναμνήσεις. Οι φωτογραφίες στον τοίχο τον ταξιδεύουν στο παρελθόν και του θυμίζουν φίλους καλούς και σημαντικές προσωπικότητες

Ο καπνός και το πιάνο
Το άρωμα που αναβλύζει από τον καπνό της πίπας είναι διάχυτο στο στούντιο-γραφείο όπου μας υποδέχεται. Με το τσιγάρο τον συνδέει μια πολύ στενή σχέση από τα δεκάξι του, όταν το ξεκίνησε. Μετά το '81, όταν ανακάλυψε μέσα από μια επίσκεψη στον οφθαλμίατρο ότι ανήκει στη σπάνια περίπτωση ατόμου που το χαρτί του τσιγάρου πειράζει κάποιο νεύρο στο μάτι του, δοκίμασε καπνό και πούρα. Από το '93 καπνίζει κυρίως πίπα και σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως έπειτα από ένα καλό δείπνο καθώς και τώρα που περίμενε στο σπίτι για το ραντεβού μας, ανάβει πούρο.

Κυρίαρχο. Το πιάνο του Θάνου Μικρούτσικου δεσπόζει στο κέντρο του δωματίου

"Είμαι εξαρτημένος υπό την έννοια της σχέσης μου με τη μουσική. Δηλαδή για να βάλω μια νότα πρέπει να έχουν και τα δύο μου χέρια τσιγάρο, έτσι έχω συνηθίσει. Από κάποιο περίεργο λόγο ξεκίνησε η πίπα κι έγινε βέβαια σήμα κατατεθέν. Σε ό,τι με αφορά προσωπικά, ο καπνός με κινητοποιεί, λειτουργεί σαν το ξυπνητήρι που το ρυθμίζεις για να χτυπήσει το πρωί και αρχίζεις να δουλεύεις".

Το πιάνο του Θάνου Μικρούτσικου δεσπόζει στο κέντρο του δωματίου. Πραγματικά είναι ένα πολύ καλό πιάνο, Bösendorfer. Τον 20ό αιώνα, καλύτερα πιάνα θεωρούνται αυτά της εταιρείας Steinway και της Bösendorfer και παρότι θα περίμενε κανείς να είμαι πιο "σταϊνγουεϊκός" τύπος, γιατί είναι ένα πιάνο που χρειάζεται να παίζεις δυναμικά, έχω ετούτο, που είναι λίγο πιο μαλακό. Και οι δύο εταιρείες είναι εξαιρετικές, χρησιμοποιούν ξύλο από τη Βιέννη και βγάζουν από 1.000 κομμάτια τον χρόνο. Το καθένα έχει το DNA του, είναι μοναδικό. Η αγορά γίνεται ως εξής: Πηγαίνεις ο ίδιος ή κάποιος πιανίστας που εμπιστεύεσαι στο εργοστάσιο, στο Αμβούργο ή στη Βιέννη, δοκιμάζεις μια σειρά από πιάνα και αποφασίζεις ποιο σου αρέσει. Το 1982, όταν το αγόρασα, δεν μπορούσα να κάνω αυτό το ταξίδι κι έτυχε ο Νάκας να έχει φέρει πιάνα Bösendorfer. Δοκίμασα και τα πέντε και μου κάθισε αυτό. Για μένα το πιάνο είναι, πώς να σου πω, το σπίτι μου μέσα στο σπίτι μου. Είναι η προέκταση των χεριών μου, ετούτο εδώ. Αν ήθελε κάποιος να με ζωγραφίσει, θα έπρεπε να έχει τη φάτσα μου και ως ουρά μου να είναι το πιάνο".

Αρχή. Το ενδιαφέρον του για τη μουσική ξεκίνησε όταν έπαιξε Σούμπερτ με τη θεία Ηλέκτρα σε ηλικία τεσσάρων ετών

Το γραφείο, που μονίμως εκεί συνθέτει, αποτελεί το δημιουργικό του καταφύγιο. "Τα τραγούδια τα συνθέτω στο πιάνο, αλλά όταν συνθέτω τα λεγόμενα "κλασικά" έργα, τα μη τραγούδια, κάθομαι στο γραφείο και τις ελάχιστες φορές που κάτι θέλω να δοκιμάσω, πηγαίνω στο πιάνο. Ο αγαπημένος μου χώρος είναι εκεί στο γραφείο γιατί περνώ αμέτρητες ώρες και ακριβώς πίσω μου είναι τακτοποιημένες με αλφαβητική σειρά οι παρτιτούρες μου, που είναι πάνω από 30.000-40.000 σελίδες. Μερικές φορές μπερδεύονται, αλλά τις βρίσκω εύκολα. Στη δεξιά πλευρά βρίσκονται οι πιο αγαπημένες μου παρτιτούρες γιατί τις άλλες τις έχω στην αποθήκη. Εδώ είναι και το αρχείο των CD μου, ενώ στην άλλη μεριά του τοίχου, δεν τα βλέπετε, πάνω, είναι τοποθετημένα προγράμματα πολλών συναυλιών".

Ταξίδι προς τα πίσω

Προέκταση. Ο συνθέτης θεωρεί το πιάνο προέκταση των χεριών του

Απέναντι στον τοίχο παρατηρώ πλούσιο φωτογραφικό υλικό. "Εδώ είναι πάρα πολλές φωτογραφίες από την υπουργική θητεία. Ξεκινώντας από κάτω, είμαι με τον Ξαρχάκο, τη Μελίνα, που τη συνοδεύω στο πιάνο, με τον Μίκη, που με είχε τιμήσει σε μια συναυλία μου το 1976, εκεί είναι ο Μάνος Χατζιδάκις το '78 σε μια press conference όπου μίλησε για μένα, εδώ με τον Μήτσο Μητροπάνο, αριστερά κάτω είμαι με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, που είχε έρθει στη συναυλία μου με το φεστιβάλ Αθηνών το '80, εδώ είμαι με τον Χρήστο Λαμπράκη στην πρώτη press conference για το Μέγαρο Μουσικής, με τον Ιάννη Ξενάκη κάτω, δίπλα με το Δημήτρη Χορν και τον Λαζόπουλο σε μια άλλη συνέντευξη Τύπου κι εδώ με τον Οδυσσέα Ελύτη. Πολύ ενδιαφέρουσες είναι οι φωτογραφίες από εκεί, όπου είμαι με τον Ραβί Σανκάρ, τη Μίλβα, τον Γεχούντι Μενουχίν, τις αδελφές Λαμπέκ και επίσης μια πολύ ωραία φωτογραφία είναι αυτή όπου είμαι με τον αδερφό μου και τη γιαγιά μου".

Ρωτώ αν οι εικόνες που στέκονται απέναντί του μέσα από τις φωτογραφίες τον ταξιδεύουν συχνά στο παρελθόν. "Μερικές φορές αν αφαιρεθώ, κάθομαι εδώ και κοιτάω τον Μάνο Χατζιδάκι, έναν άνθρωπο που αγάπησα πάρα πολύ, ή κάποια άλλα πράγματα, και μπορεί να κάνω το ταξίδι μου προς τα πίσω, αλλά είναι τόση η δουλειά που δεν υπάρχει χρόνος γι' αυτό. Κάνω το ταξίδι προς τα πίσω, κυρίως όταν γράφω μουσική. Ξέρεις, είμαι ένας άνθρωπος που βαδίζει συνεχώς μπροστά κοιτώντας όμως συνεχώς πίσω".

Πηγη:ethnos.gr