Καταρίνα Χάγκενα: «Η Γερμανία δεν είναι σίγουρα η Γερμανία της Aνγκελα Μέρκελ!»

Η Καταρίνα Χάγκενα, η συγγραφέας του μπεστ σέλερ «Γεύση από κουκούτσι μήλου» (εκδ. Καστανιώτης) που άγγιξε τα τρία εκατομμύρια αντίτυπα πωλήσεις στην Ευρώπη, έρχεται στην Ελλάδα για να συναντήσει τους αναγνώστες της και μιλά στο click@Life χωρίς περιστροφές για την ευρωπαϊκή κρίση και την Άνγκελα Μέρκελ.

Η συγγγραφέας Καταρίνα Χάγκενα
Η Καταρίνα Χάγκενα κέρδισε τις καρδιές των αναγνωστών στην Ευρώπη ως πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας, με το νοσταλγικό μυθιστόρημά της «Γεύση από κουκούτσι μήλου» (εκδ. Καστανιώτη). Υφαίνοντας ένα πλέγμα σχέσεων ανάμεσα σε τρεις γενιές γυναικών, η Χάγκενα σχολιάζει με τον δικό της τρόπο τους περίεργους μηχανισμούς λήθης.

Στην οικογενειακή σάγκα της ξεδιπλώνει ανεκπλήρωτους έρωτες, κρυμμένα μυστικά ενώ αιωρείται και το περίφημο ζήτημα της γερμανικής ενοχής για τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ηρωίδα της, η Ίρις Μπέργκερ, μετά το θάνατό της γιαγιάς της επιστρέφει στην πρωταρχική οικογενειακή εστία και επιχειρεί να κάνει το δικό της απολογισμό, συνθέτοντας παράλληλα το ψηφιδωτό της πραγματικής εικόνας των συγγενικών της προσώπων.

Η Γερμανίδα συγγραφέας στις 18 Δεκεμβρίου (αύριο Τρίτη) θα συναντήσει τους αναγνώστες της, στο Public της πλατείας Συντάγματος (ώρα20:00) και θα συνομιλήσει με την Αμάντα Μιχαλοπούλου. Στις 19 Δεκεμβρίου θα παρουσιαστεί και στο Public Θεσσαλονίκης (Τσιμισκή 24, ώρα:19:00) για να κουβεντιάσει με τον δημοσιογράφο Δημήτρη Καραθάνο. Λίγες μέρες πριν επισκεφθεί την Ελλάδα, επικοινωνήσαμε μαζί της μέσω e-mail και ζητήσαμε τις απόψεις της για την ελληνική κρίση, την Ευρώπη και το ρόλο της Γερμανίας.

Τι ρόλο παίζει η μνήμη για τους χαρακτήρες του βιβλίου σας;

Τον πιο ουσιαστικό. Όμως όσο σημαντική είναι η μνήμη, άλλο τόσο σημαντικό είναι να λησμονάς τις μνήμες. Κάθε χαρακτήρας του βιβλίου έχει τη δική του ή τη δική της ιστορία στο να λησμονεί πράγματα.

Συναντάμε κάποια αυτοβιογραφικά στοιχεία στο μυθιστόρημά σας;

Φυσικά. Πώς θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε να γράψει ένα βιβλίο που δεν θα είχε να κάνει με τον ίδιο; Όμως δεν με ενδιαφέρει να απεικονίσω πράγματα που έχουν γίνει στην πραγματικότητα. Νομίζω ότι η αλήθεια κρύβεται αλλού. Εξάλλου, ρωτώντας τη βιογραφία μιας συγγραφέως, αφού έχεις διαβάσει το βιβλίο της, είναι συχνά ένας τρόπος να αποφύγεις να σκεφτείς για το βιβλίο το ίδιο και για τις ερωτήσεις που μπορεί να εγείρει σε κάποιον για τον εαυτό του.

Στο βιβλίο σας η ηρωίδα σας, η Ίρις ερευνά το παρελθόν της οικογένειάς της και επιδιώκει να ανακαλύψει περισσότερα για να το ναζιστικό παρελθόν του παππού της. Με ποιο τρόπο η τρίτη γενιά Γερμανών αντιμετωπίζει την Ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου;

Πιστεύω ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί τρόποι να αντιμετωπίσει κανείς το ναζιστικό παρελθόν της οικογένειάς του, όσες οικογένειες υπάρχουν στη Γερμανία. Τουλάχιστον στη δεκαετία του ’60 η ερώτηση του πώς να χειριστεί κανείς τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος αποτέλεσαν το αντικείμενο μιας διαρκούς συζήτησης σε δημόσιο αλλά και ιδιωτικό επίπεδο. Δεν μπορώ να σας πω όμως με πόση ειλικρίνεια κάθε άτομο αντιμετωπίζει αυτά τα ερωτήματα. Ωστόσο γνωρίζω ότι κάθε μαθητής έρχεται αντιμέτωπος με την ιστορία μας, στα μαθήματα Ιστορίας, στα Θρησκευτικά, στα Γερμανικά, στα μαθήματα κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς-ξανά και ξανά. Η άρνηση του Ολοκαυτώματος είναι αδίκημα που τιμωρείται ποινικά στη χώρα μας. Υπάρχουν εκθέσεις, μουσεία, βιβλία και πολλοί άλλοι τρόποι για να μάθουμε κάτι από την τρομακτική Ιστορία μας.

Με ποιο τρόπο η ενοχή για το ναζιστικό παρελθόν επηρέασε ή άλλαξε τις οικογενειακές σχέσεις στη Γερμανία; Και πώς αυτό αντικατοπτρίζεται στην σύγχρονη γερμανική λογοτεχνία και το μυθιστόρημά σας;

Πολλά παιδιά και εγγόνια έχουν αμφισβητήσει ή ακόμη και τερματίσει τις σχέσεις με τους γονείς και τους παππούδες τους, αφού άκουσαν τα εγκλήματά τους. Πολλοί μπορεί να βρέθηκαν διχασμένοι ανάμεσα στο να τους κρίνουν και να τους αγαπήσουν. Θα υπήρχαν προσπάθειες να κλείσει κάποιος τα μάτια του, όμως κάποιος δεν μπορεί να το κάνει αυτό, ενώ άλλος μπορεί; Αυτό που προσπαθούμε να ξεχάσουμε έχει περισσότερη ουσία από αυτό που προσπαθούμε να θυμηθούμε.

Στο μυθιστόρημά σας μας παρουσιάζετε τρεις διαφορετικές γενιές γυναικών. Με ποιο τρόπο τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η οικογένειά τους άσκησαν επιρροή στην προσωπική τους ζωή;

Μα πώς τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια οικογένεια δεν ασκούν επίδραση στην προσωπική ζωή οποιουδήποτε;

Πώς χειρίζεστε ως συγγραφέας τη γλυκιά και την πικρή γεύση του έρωτα;

Όπως οποιοδήποτε άλλος: καταπίνοντάς την.

Αναρωτιέμαι αν οι πανέμορφες εικόνες της γερμανικής εξοχής που περιγράφετε στο μυθιστόρημά σας, αποκτούν παράλληλα και κάποια συμβολική σημασία.

Είναι καλό που αναρωτιέστε! Συνεχίστε να αναρωτιέστε και έπειτα τα πράγματα θα αρχίσουν να σας μιλούν και να σας αποκαλύπτονται. Ίσως μάλιστα σας αποκαλύψουν τον εαυτό σας. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να κάνει η λογοτεχνία.

Το πρώτο σας βιβλίο «Γεύση από κουκούτσι μήλου» έγινε μπεστ σέλερ. Ποια επίδραση είχε πάνω σας αυτή η επιτυχία; Νιώθετε περισσότερο αγχωμένη να επαναλάβετε αυτή την επιτυχία και στα υπόλοιπα μυθιστορήματά σας;

Όχι. Γράφω ιστορίες. Νιώθω ότι με έχουν τιμήσει σε μεγάλο βαθμό αλλά, αν οι ιστορίες μου κατορθώσουν να συγκινήσουν ή να αγγίξουν άλλους ανθρώπους, το αντιμετωπίζω με ταπεινότητα. Όμως πώς μπορείς να πεις προκαταβολικά πόσους ανθρώπους θα κατορθώσεις να αγγίξεις; Στο τέλος μπορείς απλώς να πεις ακριβώς εκείνη την συγκεκριμένη ιστορία που έχεις να πεις σε μια συγκεκριμένη περίοδο της ζωής σου. Και προσπαθείς να την πεις όσο πιο ειλικρινά μπορείς. Μόνο όταν η ιστορία φαίνεται καλή, αληθινή και ωραία σε σένα, μπορείς να ελπίζεις πως ίσως μπορεί να είναι κατάλληλη και για τους άλλους.

Πώς ξεκινάτε ένα μυθιστόρημα: με μια ιδέα για την πλοκή, με έναν χαρακτήρα ή με ένα κομμάτι της ιστορίας;

Με ένα θέμα. Για αυτό το μυθιστόρημα το θέμα ήταν η διαδικασία του να ξεχνάς. Για το πιο πρόσφατο βιβλίο μου που μόλις κυκλοφόρησε στη Γερμανία, το θέμα ήταν ο ύπνος.

Περιγράψτε μας μια τυπική μέρα συγγραφής αλλά και όποιες περίεργες συνήθειες έχετε όταν δουλεύετε.

Οι μέρες μου όταν εργάζομαι, όπως αυτές και των περισσότερων ανθρώπων είναι πολύ βαρετές. Δουλεύω το πρωί όταν τα παιδιά είναι στο σχολείο. Ποτέ δεν γράφω όταν υπάρχουν άνθρωποι στο σπίτι, με κάνει να χάνω την συγκέντρωσή μου. Με κάνει να γίνομαι περίεργη, αρχίζω να ακούω τους ήχους, θέλω να έχω μια κουβεντούλα ή έστω να απολαύσω ένα τσάι με μπισκότα μαζί τους. Όταν μπαίνω στην πρώτη πρόταση πετάω όλη την οικογένεια έξω από το σπίτι για μια εβδομάδα, ώστε να μπορέσω να μπω στον ρυθμό του νέου βιβλίου. Όμως γράφω μόνο ένα βιβλίο κάθε πέντε ή έξι χρόνια οπότε δεν είναι και τόσο κακό όσο ακούγεται.

Τι περιμένετε από την επίσκεψή σας στην Ελλάδα;

Ανυπομονώ να γνωρίσω τους γενναίους ανθρώπους από τον εκδοτικό οίκο Καστανιώτη που έκαναν δυνατό να εκδοθεί το βιβλίο μου σε τόσο δύσκολους καιρούς. Ανυπομονώ να γνωρίσω τους Έλληνες αναγνώστες μου. Και επίσης θέλω να πάρω μια καλύτερη, περισσότερο ακριβή και προσωπική εντύπωση για την κατάσταση στην Ελλάδα…Μπορείς να διαβάζεις τις εφημερίδες κάθε μέρα, όμως συνήθως αφορούν αφηρημένες ερωτήσεις για οικονομικές πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Θα ήθελα να ρίξω έστω μια φευγαλέα ματιά στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων στην Ελλάδα.

Τι γνωρίζετε για τη σύγχρονη Ελλάδα;

Πολύ λίγα και πάρα πολλά. Ως έφηβη, είχε κάποτε επισκεφθεί συγγενείς στη Θεσσαλονίκη και κάποιους άλλους συγγενείς στο Μόλιβο, στη Λέσβο. Ο θείος μου, ο οποίος ανήκε στην ελληνική μειονότητα της Τουρκίας και η θεία μου, μια γερμανίδα, είχαν κληρονομήσει ένα πολύ παλιό σπίτι στο νησί και προσπαθούσαν να το αποκαταστήσουν βήμα-βήμα. Ήταν ωραία και οι άνθρωποι που είχα γνωρίσει εκεί ήταν απίστευτα φιλικοί, ζεστοί και φιλόξενοι. Δεν ξαναπήγα στην Ελλάδα από τότε. Προετοιμάζοντας την επίσκεψή μου στην Ελλάδα, διάβασα πολλές ελληνικές και γερμανικές εφημερίδες-όχι ταμπλόιντ, αποτελούν χάσιμο χρόνου. Φυσικά γνωρίζω ότι ακόμη και οι σοβαρές εφημερίδες σου δίνουν μικρά κομμάτια από μια ιδιαίτερα πολύπλοκη πραγματικότητα αυτής της σύγχρονης κοινωνίας.

Ποια εικόνα έχετε για την κρίση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη;

Κάποιος θα μπορούσε να γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο πάνω σε αυτό-όχι πάντως μυθιστόρημα. Ωστόσο αυτό είμαι, μια μυθιστοριογράφος και όχι οικονομολόγος. Δεν μπορώ να πω πολλά για τις οικονομικές πλευρές της κρίσης, δεν μπορώ να πω πιο επενδυτικό κεφάλαιο διάσωσης σε ευρώ μπορεί να δουλέψει σε ποια κατεύθυνση και πόσο να επηρεάσει. Ο πρόσφατα εκλεγμένος δήμαρχος στην γερμανική πόλη Ομπερχάουσεν, μια πόλη που για δεκαετίες είχε το μεγαλύτερο χρέος στη Γερμανία, κατόρθωσε να κάνει το Ομπερχάουσεν όχι τελείως ελεύθερο από τα χρέη αλλά τουλάχιστον να το βγάλει από τα χειρότερα προβλήματά του. Αυτός ο δήμαρχος, που είναι ο γιος Ελλήνων μεταναστών, είπε κάτι που το βρήκα πολύ πειστικό: δεν μπορείς να ξαναχτίσεις μια οικονομικά αδύναμη κοινότητα-ανεξαρτήτως αν πρόκειται για χωριό, πόλη ή κράτος, μόνο μέσω της εξοικονόμησης πόρων. Πρέπει επίσης να επενδύσεις. Ωστόσο στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αυτό φαίνεται ελάχιστα δυνατό πλέον. Ελπίζω ότι πάνω από όλες τις συζητήσεις για το ποιανού λάθος είναι αυτό ή εκείνο, ελπίζω να μην ξεχάσουμε τι κοινό κατόρθωμα είναι η Ευρώπη. Αυτή η ένωση μας έδωσε σχεδόν εβδομήντα χρόνια ειρήνης, ιστορικά μια μοναδικά μεγάλη χρονική περίοδο. Εύχομαι η λιτότητα σε όλες τους τομείς της ζωής μας, να μην κάνει τα πολιτιστικά επιτεύγματα αυτής της εποχής να ξεχαστούν ή να περιθωριοποιηθούν.

Ορισμένοι στην Ευρώπη φοβούνται την Γερμανία της Άνγκελα Μέρκελ και τον πιθανό κυριαρχικό της ρόλο. Πώς το σχολιάζετε;

Η Γερμανία δεν είναι σίγουρα η Γερμανία της Άνγκελα Μέρκελ! Είναι μια λειτουργική δημοκρατία και η Μέρκελ είναι εκλεγμένη καγκελάριος, δεν είναι ούτε ιδιοκτήτρια ούτε δικτάτορας. Όπως κάθε πολιτικός προσπαθεί να αντιπροσωπεύσει τα συμφέροντα της πλειονότητας των Γερμανών. Εξάλλου θέλει να επανεκλεγεί, δεν το θέλει; Και η επανεκλογή της είναι αναμφίβολα σίγουρη. Είναι αλήθεια ότι η Γερμανία τυχαίνει να έχει την ισχυρότερη οικονομία στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Σε στιγμές οικονομικής κρίσης ο δυνατότερος αυτομάτως πρέπει να αναλάβει μια μεγάλη ευθύνη- μια ευθύνη που οι άλλες χώρες απαιτούν ή φορτώνουν με αυτή την Γερμανία. Σε αυτό το σημείο η Γερμανία είναι ακόμη ικανή να βοηθήσει άλλες χώρες και σύμφωνα με όσα ξέρω αυτό κάνει. Το Γερμανικό Κοινοβούλιο έχει μέχρι τώρα θυσιάσει κάθε πακέτο διάσωσης για την Ελλάδα. Ναι, οι άνθρωποι διαμαρτύρονται για τους επιπλέον φόρους και εισφορές όμως δεν αισθάνομαι κάποια συγκεκριμένο αντιελληνικό ή αντιευρωπαϊκό αίσθημα. Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες η Γερμανία δεν έχει ούτε ένα πολιτικό κόμμα που να προσπαθεί να αλιεύσει ψήφους ουρλιάζοντας εθνικιστικά συνθήματα. Για αυτό πιστεύω ότι κανείς στην Ευρώπη δεν έχει λόγο να φοβάται τη Γερμανία ή τη δύσμοιρη Άνγκελα Μέρκελ. Και όσο κι αν δεν μου αρέσει να το παραδέχομαι, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν πρέπει να φοβούνται ούτε εμένα!

Πληροφορίες: Η Καταρίνα Χάγκενα στο Public της πλατείας Συντάγματος στις 18 Δεκεμβρίου, ώρα:20:00 και στο Public Θεσσαλονίκης (Τσιμισκή 24) στις 19 Δεκεμβρίου, ώρα: 19:00. Το βιβλίο «Γεύση από κουκούτσι μήλου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση: Γιώτα Λαγουδάκου.

Πηγη