Αιμίλιος Χειλάκης: «Δεν πιστεύω στη χειροδικία αλλά ούτε και στην ψυχολογική βία»

Ο Αιμίλιος Χειλάκης, λίγο πριν από την πρεμιέρα της παράστασης «Οιδίπους τύραννος» στην Επίδαυρο (6 και 7 Ιουλίου), σε σκηνοθεσία του γνωστού Λιθουανού σκηνοθέτη Τσέζαρις Γκραουζίνις, μιλά για τη συνεργασία του με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη και σχολιάζει με καυστικό τρόπο την επικαιρότητα.

Οι δύο δημοφιλείς ηθοποιοί μπορεί να έχουν συνεργαστεί στην τηλεόραση αλλά η συνάντησή τους για πρώτη φορά στην ίδια παράσταση αποτελεί το γεγονός του θεατρικού καλοκαιριού: ο Αιμίλιος Χειλάκης στο ρόλο του Οιδίποδα και ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, σε ένα γυναικείο ρόλο-έκπληξη, ως Ιοκάστη, προσπαθούν να αναβιώσουν την ατμόσφαιρα της ιερής τελετουργίας που χαρακτήριζε την παράδοση του αρχαίου θεάτρου, ερμηνεύοντας ένα συναρπαστικό παιχνίδι ρόλων.

Με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη είναι η πρώτη φορά που βρίσκεστε μαζί στο θεατρικό σανίδι. Πώς ήταν η συνεργασία σας;

Εκτιμώ βαθύτατα τον Κωνσταντίνο και η συνεργασία μας δεν διέψευσε όσα πίστευα πάντα για αυτόν. Ότι δηλαδή εκτός από ικανός ηθοποιός είναι και ένας εξαιρετικός συνεργάτης, ο οποίος ξέρει να παίζει μπάλα μαζί με τον συμπαίκτη του. Δεν είναι από τους ανθρώπους που παίζει μόνος του.

Αισθάνεστε ότι κατά κάποιο τρόπο αντιπροσωπεύετε μια γενιά ηθοποιών με κοινή αισθητική και εμπειρία;

Θεωρώ ότι από τη γενιά μας έχουμε πραγματικά εξαιρετικούς ηθοποιούς, σκηνοθέτες και γενικά καλλιτέχνες. Όμως ο Κωνσταντίνος θα έλεγα ότι είναι ο πιο κοντινός μου συγγενής. Δεν έχει μόνο πρωταγωνιστήσει και σκηνοθετήσει αλλά γνωρίζει και την οικονομική μαγειρική του όλου θέματος. Έχει δει πώς φτιάχνεται μια παράσταση όχι μόνο στο καλλιτεχνικό της πεδίο αλλά και στο κόστος της. Έτσι νιώθω ότι δεν τραβάω το κάρο μόνος μου και έχω έναν πολύ ικανό συνεργάτη δίπλα μου.

Τι ήταν αυτό που σας κέντρισε στην πρόταση του Τσέζαρις Γκραουζίνις για να συμμετάσχετε σε αυτό το εγχείρημα;

Θα έλεγα ότι ήταν μια σχεδόν κοινή σκέψη. Ουσιαστικά το έργο ήρθε και μας βρήκε, δεν το πρότεινε ο ένας στον άλλο. Ήθελα πάρα πολύ να συνεργαστώ με τον Τσέζαρις και τον πήρα τηλέφωνο. Είχα μιλήσει ήδη με το φεστιβάλ που είχαν δεχτεί την περίπτωση να είναι αυτός σκηνοθέτης. Με είχε δει να παίζω, καθώς και μια σκηνοθετική μου δουλειά και είχε εκφραστεί πολύ θετικά για μένα.

Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πρόταγμα στην οπτική της παράστασης;

Ο Τσέζαρις δεν σκηνοθέτησε την ιστορία ενός ανθρώπου που χτυπιέται από τη μοίρα. Αντίθετα σκηνοθέτησε το πώς αντιδρά ο ήρωας σε όλα όσα του συμβαίνουν. Εστιάζει στο πώς διατηρεί την αξιοπρέπειά του. Πώς επιλέγει να πει ότι εάν αυτή είναι η μοίρα μου εγώ διαλέγω αυτή την τιμωρία με αξιοπρέπεια. Σε αυτόν τον δύσκολο καιρό του λιμού που βιώνουμε, του πνευματικού και οικονομικού λιμού, ο Τσέζαρις μας προτείνει να τον περάσουμε με αξιοπρέπεια.

Και πόσο εφικτό είναι πλέον να κρατήσει κανείς την αξιοπρέπειά του σε καιρούς κρίσης;

Δεν θα κρατήσει αξιοπρέπεια αυτός που μας έφερε στην κρίση. Οι κυβερνώντες μας είναι αναξιοπρεπείς. Και οι τωρινοί και οι προηγούμενοι. Δεν αλλάζουν. Είναι οι ίδιοι, άλλωστε συμμετείχαν και στις ίδιες κυβερνήσεις. Αξιοπρεπείς μπορούμε να είμαστε εμείς που χωρίς να μεμψιμοιρούμε για το κακό που μας βρήκε, οφείλουμε να συνεχίσουμε να πράττουμε.

Ο Οιδίποδας αναζητεί με πάθος το πραγματικό του πρόσωπο. Πιστεύετε ότι στην Ελλάδα της κρίσης έχουμε το δικό του θάρρος για να κοιταχτούμε στον καθρέφτη;

Δεν ξέρω ακριβώς τι να σας απαντήσω. Δεν θεωρώ ότι είμαστε καλύτερος ή χειρότερος λαός από άλλους. Δεν θεωρώ ότι είμαστε πιο εργατικοί ή πιο τεμπέληδες. Πιστεύω ότι είμαστε τα θύματα μιας μελέτης στο πώς μπορεί ένα ολόκληρο κράτος να επιβιώσει χάνοντας όλα τα εργασιακά του δικαιώματα. Είμαστε ένα case study. Δεν ξέρω τι πάθος απαιτείται για να ανακαλύψεις την ταυτότητά σου, πάντως σίγουρα η ταυτότητά μας δεν είναι αυτή την οποία μας λένε ότι έχουμε.

Η σχέση του ατόμου με τον χορό πώς προβάλλεται στη δική σας παράσταση;

Είμαστε έντεκα άνθρωποι σε ανάγκη, οι οποίοι μπαίνουμε στον θεατρικό χώρο. Οι χώροι του θεάτρου είναι ιεροί γιατί η τέχνη είναι ανακουφιστική, δεν πρέπει να είναι διδακτική. Αν ήταν διδακτική η τέχνη δεν θα είχαμε πολέμους τα τελευταία 2500 χρόνια. Είναι ανακουφιστική λοιπόν η τέχνη, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Τα έντεκα άτομα της παράστασης ζητούν να ανακουφιστούν παίζοντας θέατρο. Όχι με την ψυχοθεραπευτική έννοια του όρου. Ας ξανακαλέσουμε, λένε, αυτούς τους αρχαίους θεούς, την Άρτεμη τον Απόλλωνα, να δούμε θα λειτουργήσει κάτι; Έχει όμως και μια πολιτική διάσταση η σχέση του ατόμου και του χορού. Σοφία διέκρινε την αρχαία ελληνική δημοκρατία που γέννησε ό,τι εμείς θεωρούμε σήμερα θέατρο. Τα πάντα διαδραματίζονται μπροστά στο λαό, μπροστά στο χορό. Όλα αυτά τα φοβερά τα οποία ακούει ο Οιδίποδας ότι τα έχει πράξει εν αγνοία του, γίνονται μπροστά στο χορό. Η δημοκρατία των αρχαίων Ελλήνων ήταν φωτεινή, έμελε όμως να σκοτεινιάσει. Σήμερα δεν έχουμε φωτεινή δημοκρατία όλα γίνονται πίσω από την πλάτη μας. Η αρχαία τραγωδία μπορεί να μας θυμίσει ότι όλα πρέπει να συμβαίνουν μπροστά στο λαό. Υπάρχει ένα χορικό στο τέλος, στο οποίο ο κορυφαίος του χορού σχεδόν κατηγορεί τον Οιδίποδα ότι με έκανες να σε πιστέψω «ενώ εσύ άθλιε πώς αντέχαν τα λαγόνια που σε γέννησαν το βάρος σου;» Ο χορός δεν είναι μόνο η κοινή γνώμη, το μέλος ή η όρχηση. Ουσιαστικά είναι και αυτό με το οποίο πρέπει να έρθεις αντιμέτωπος, όταν οι από μηχανής θεοί δεν λειτουργούν. Ο χορός υπάρχει για να δίνει λύση και στον Οιδίποδα αυτό συμβαίνει σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό.

Σε καιρούς κρίσης πιστεύετε ότι ο ηθοποιός οφείλει να παίρνει ανοιχτά πολιτική θέση;

Ξέρετε τις προάλλες είχαμε μια διαφωνία με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη για το αν το γιαούρτωμα είναι μια πράξη βίας. Του έλεγα ότι το γιαούρτωμα είναι μια αλλαγή μάσκας. Αν εσύ θεωρείς ότι είσαι σοβαρός εγώ θα σου ρίξω το γιαούρτι για να σου δείξω ότι η μάσκα σου είναι το αντίθετο. Όταν γιαουρτώθηκε ο Πάγκαλος χάρηκα πολύ γιατί αυτή η μάσκα της σοβαρότητας έχασε όλη τη σοβαρότητά της και έγινε απλά ένας κλόουν. Πρέπει να γυρίσεις και να πεις-ακόμη και αν αυτό επισύρει μηνύσεις, ότι, ναι, ας αλλάξουμε τη μάσκα των ανθρώπων που θεωρούν ότι είναι εθνοσωτήρες, ότι είναι σοφοί. Δεν πιστεύω στη χειροδικία αλλά ούτε και στην ψυχολογική βία. Αντί να βγάλει τα μάτια του ο όποιος Πάγκαλος, όπως ο Οιδίποδας όταν συνειδητοποίησε τι έκανε εν αγνοία του, συνεχίζει να έχει και επιθετικό χιούμορ. Ε, λοιπόν, όχι!

Πέρυσι ερμηνεύσατε τον Άμλετ και φέτος τον Οιδίποδα. Υπάρχουν κάποιοι ρόλοι που σηματοδοτούν το πέρασμα ενός ηθοποιού στην ωριμότητα;

Νομίζω ότι όπως ο πρώτος σου έρωτας δεν ξεχνιέται ποτέ έτσι και τα πρώτα σου διαβάσματα δεν θα ξεχαστούν ποτέ. Σχεδόν για αυτά τα κείμενα σχεδόν κάποιος αποφασίζει να ασχοληθεί με την πολιτική πράξη που λέγεται θέατρο. Δεν είναι τυχαίο ότι το χειμώνα θα κάνω με τον Νίκο Μαστοράκη ένα έργο του Μπρεχτ. Ουσιαστικά τα ποιήματα του Μπρεχτ ήταν από τα πρώτα ερεθίσματα που με έκαναν να ασχοληθώ με το θέατρο.

Ο συμπρωταγωνιστής σας θα ερμηνεύσει και έναν γυναικείο ρόλο. Η παράσταση επιστρέφει στην παράδοση του αρχαίου θεάτρου, όταν τους ρόλους τους έπαιζαν μόνο άνδρες;

Ναι.Στον 19ο και 20ο αιώνα έγιναν πρωτοποριακές παραστάσεις και τους ρόλους προσπαθούσαν να τους παίξουν διαφορετικοί ηθοποιοί. Εμείς γυρίζουμε σε κάτι κλασικό, δεν είναι πρωτοποριακή η κίνησή μας. Αναζητούμε τη συνταγή του παιχνιδιού. Γιατί οι αρχαίοι ημών πρόγονοι είχαν δύο ή τρεις υποκριτές; Γιατί κάθε φορά που εισάγεται ένας ρόλος στο έργο, όλοι οι άλλοι ανακοινώνουν το ποιος είναι; Για να μην μπερδευτούν βεβαίως, εφόσον αυτός που παίζει τον Τειρεσία παίζει και την Ιοκάστη. Οι τρεις υποκριτές παίζουν θέατρο και εκεί έγκειται η ιερότητα της υποκριτικής. Αυτό δεν συμβαίνει όταν είσαι ο ρόλος, όταν βουτάς στο ρόλο. Ο Γιάννης Μπέζος το είχε πει πολύ ωραία: «αν με δείτε να έχω βουτήξει στο ρόλο παρακαλώ πολύ ελάτε να με βγάλετε, μην με αφήσετε εκεί μέσα και πνιγώ». Από αυτό λοιπόν το ιερό παιχνίδι ψάχνουμε να βρούμε τον κώδικά του. Και νομίζω ότι τον βρήκαμε ή έστω ότι ταιριάζει αυτό που βρήκαμε για την παράστασή μας: πρόκειται δηλαδή για ένα παιχνίδι ρόλων.

Πληροφορίες: «Οιδίπους τύραννος», στις 6 και 7 Ιουλίου, αρχαίο θέατρο Επιδαύρου. Παίζουν οι : Αιμίλιος Χειλάκης, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Χρήστος Σαπουντζής, Κώστας Κορωναίος, Αλμπέρτο Φάις, Γιάννης Τσεμπερλίδης, Παναγιώτης Εξαρχέας, Ονίκ Κετσογιάν. Σκηνοθεσία: Τσέζαρις Γκραουζίνις, μετάφραση: Μίνως Βολονάκης, σκηνικά-κοστούμια: Κέννι ΜακΛίλαν, μουσική σύνθεση: Δημήτρης Θεοχάρης, φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος. Συμπαραγωγή της εταιρείας αρτivities με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βόλου, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Πηγη